Kolano biegacza

Kolano biegacza - obszar bólu

Kolano biegacza jest powszechnym określeniem dysfunkcji związanych z przednim przedziałem stawu kolanowego, konkretnie ze stawem rzepkowo - udowym. Schorzenie posiada wiele nazw jak: zespół bólowy przedniego przedziału kolana, zespół rzepkowo – udowy czy PFPS (z ang. patellofemoral pain syndrome). Staw rzepkowo – udowy jest miejscem polaczenia rzepki z kościa udową. Przenosi największe obciążenia ze wszystkich stawów, zwłaszcza podczas aktywności zgięciowej kolana. Staw kolanowy w normalnych okolicznościach przystosowany jest do przenoszenia takich obciążeń, natomiast problem ze stawem rzepkowo – udowym wpływa na znaczne pogorszenie jego funkcji.

Kolano biegacza, jak nazwa wskazuje, dotyczący głównie osób aktywnych fizycznie, w szczególności biegaczy długodystansowych. Nierzadko jednak dolegliwości dotykają sportowców innych dyscyplin: kolarzy, narciarzy i piłkarzy nożnych. Ból i dyskomfort spowodowany jest najczęściej zmianami przeciążeniowymi, powstającymi, na skutek sumowania mikrourazów. Pojawia się niespodziewanie, bez konkretnego epizodu urazowego, zazwyczaj podczas aktywności fizycznej. Ból odczuwany jest w okolicach rzepki, trudno określić jego dokładną lokalizację, ponieważ najczęściej bywa rozlany.

Przyczyny bólu

Ból przedniego przedziału kolana ( kolano biegacza) wynikać może z wielu patologii stawu kolanowego. Podczas uprawiania sportu, w szczególności z dominacja aktywności zgięciowej kolana (np. bieganie) mamy do czynienia z przyparciem rzepki do kości udowej. W tym momencie dochodzi do tzw. ciasnoty przedniej i podrażniania, a także uszkadzania struktur okołorzepkowych (dodatkowym czynnikiem predysponującym do progresji uszkodzenia będzie załamanie osiowego ruchu rzepki). Najczęściej podrażniona zostaje błona maziowa, która odpowiedzialna jest za wytwarzanie mazi niezbędnej do odżywienia powierzchni chrzęstnych. Obrzęknięta błona może wklinowywać się pod rzepkę i powodować stan zapalny oraz wysięk w stawie. W wyniku ciągłego drażnienia dochodzi do jej przerostu i wydzielania większej ilości płynu, co ogranicza prawidłowe funkcjonowanie kolana, a także wpływa na gorsze odżywienie chrząstki stawowej.

Przyczyną problemów z przednim przedziałem kolana może być rozmiękanie chrząstki stawowej ( chondromolacja). W tym przypadku poza rozlanym bólem w okolicach rzepki, wstępują krepitacje, trzeszczenie, a niekiedy epizody blokowania kolana. Dyskomfort odczuwany jest dopiero w zaawansowanym stadium choroby, z uwagi na brak unaczynienia i unerwienia tkanki chrzęstnej.

U młodych kobiet (12-17 lat), aktywnych fizycznie, dolegliwości przedniego przedziału kolana mogą wiązać się z tzw. bólem wzrostowym. Etiologia urazu nie jest w tym przypadku do końca poznana, ale z pewnością wiąże się ze zmianami hormonalnymi w okresie dojrzewania.

Z dużą dozą pewności można przyjąć, że większość problemów z tzw. kolanem biegacza spowodowana jest zmianami o charakterze przeciążeniowym, które powstają w wyniku sumowania mikrourazów.

Czynniki ryzyka

W grupie czynników ryzyka, których występowanie może prowadzić do problemów z tzw. kolanem biegacza są:

• Przetrenowanie, błędy treningowe, zbyt duża intensywność ćwiczeń, brak rozgrzewki, nieprawidłowa technika wykonywania ćwiczeń, źle dobrane obuwie,
• Brak regeneracji po treningu
• Pronacja stopy ( nadmierne obciążanie wewnętrznej krawędzi stopy), koślawienie kolan
• Osłabienie mięśnia obszernego przyśrodkowego ( czynny stabilizator przyśrodkowy kolana) względem mięśnia obszernego bocznego ( czynny stabilizator boczny kolana)
• Osłabienie mięśni czworogłowych oraz odwodzących udo
• Przykurcz mięśni kulszowo goleniowych, przywodzicieli uda, trójgłowych łydki oraz pasma piszczelowo – biodrowego, czasem czworogłowych ud
• Supinacja stopy ( nadmierne obciążanie zewnętrznej krawędzi stopy), szpotawienie kolan
• Słaba stabilizacja tułowia
• Boczne przyparcie rzepki, wysokie ustawienie rzepki, rzepka hipermobilna
• Nadwaga, siedząca praca
• Kobiety są bardziej narażone z uwagi na szersza miednicę (większy kąt Q), co bardziej obciąża staw rzepkowo – udowy

Kolano biegacza objawy

Do głównych objawów kolana biegacza należą

• Trudny do zlokalizowania, rozlany ból w okolicy rzepki
• Nasilenie dolegliwości podczas aktywności fizycznej, wchodzenia i schodzenia ze schodów, przysiadów
• Dyskomfort podczas dłuższego siedzenia
• Trzeszczenie, krepitacje podczas zginania kolana
• Uczucie blokowania kolana ( nie zawsze)
• Obrzęk miejscowy
• Uczucie pełności kolana
• Ograniczenie funkcji kończyny

Rozpoznanie

Rozpoznanie kolana biegacza nie należy do najłatwiejszych. Należy je różnicować z wieloma innymi kontuzjami stawu kolanowego jak: zapalenie gęsiej stopki, zmęczeniowe złamanie rzepki, uraz łąkotki itp. Jako, że potoczna nazwa odnosi się do wielu schorzeń mogących powodować problem ze stawem, należy określić co dokładnie wpływa na ból w przednim przedziale kolana. W tym celu najlepszym rozwiązaniem będzie wizyta u lekarza ortopedy lub doświadczonego fizjoterapeuty. Na podstawie odpowiednio przeprowadzonego wywiadu oraz badania klinicznego ( testy funkcjonalne), a także badania RTG możliwe jest ustalenie uszkodzonej struktury. W przypadku wątpliwości wykonuje się badanie rezonansem magnetycznym, które z reguły wyjaśnia wątpliwości. Czasem wykonuje się artroskopię diagnostyczną, która jest metodą najdokładniejszą.

Kolano biegacza leczenie i fizjoterapia

Leczenie kolana biegacza, z uwagi na różne czynniki mogące powodować dysfunkcje, musi być zindywidualizowane. Jako, że najczęściej wynika ze zmian przeciążeniowych, podstawową sprawą będzie zmniejszenie objętości i intensywności treningów oraz eliminacja czynników zwiększających ból. Jeśli to nie przynosi określonego rezultatu, należy zaprzestać uprawianie sportu do czasu całkowitego wyleczenia ( ewentualnie wdrożenie treningu wyrównawczego). W tym czasie polecane jest zastosowanie metody RICE (rest - odpoczynek, I – ice - lód, C – compression – ucisk, E – elevation – uniesienie), która pomoże opanować stan zapalny i ewentualny obrzęk. Można skorzystać również z powszechnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych ( np. ibuprofen). W następnej kolejności należy skonsultować się z lekarzem ortopedą lub fizjoterapeutą w celu ustalenia dokładnej diagnozy i wykluczyć poważniejsze patologie stawu. Lekarz może zapisać silniejsze leki przeciwzapalne, a także skierować na fizykoterapie ( pole magnetyczne, ultradźwięki, krioterapię). Jeśli podstawowe objawy zostaną opanowane, warto zwrócić się do doświadczonego fizjoterapeuty. Oceni on zaburzenia biomechaniczne w naszym ciele i wskaże najsłabsze ogniwa łańcucha biokinematycznego. Stworzenie optymalnego procesu rehabilitacyjnego pozwoli zniwelować czynniki ryzyka i tym samym zmniejszyć możliwość wystąpienia kontuzji. Ćwiczenia będą miały na celu wzmocnienie osłabionych mięśni oraz rozciągnięcie przykurczonych, poprawę stabilizacji tułowia, poprawę czucia głębokiego. W przypadku zaburzeń biomechanicznych pomoże dobrać odpowiednie wkładki do obuwia. Jeśli leczenie zachowawcze w dłuższej perspektywie nie przynosi rezultatów, konieczne może okazać się leczenie operacyjne. Podczas zabiegu artroskopii, wpierw określa się rodzaj uszkodzenia i jego rozległość, a następnie wdraża się postępowanie naprawcze. W zależności od bezpośredniej przyczyny problemów, wycina się przerośnięta błonę maziową, wygładza uszkodzoną chrząstkę stawową oraz przecina struktury pociągające rzepkę do boku, ewentualnie przesuwa się przyczep więzadła rzepki, tak, aby ta mogła poruszać się po odpowiednim torze. Postępowanie lecznicze w tym przypadku kończy się kilkutygodniową rehabilitacją, która pozwoli na powrót do pełnej sprawności.

Podsumowanie

Kolano biegacza jest dolegliwością bólową objawiającą się w przedniej części stawu kolanowego. Wiąże się z dysfunkcja stawu rzepkowo – udowego. Dotyczy najczęściej osób uprawiających sport, w szczególności biegaczy, ale także rowerzystów czy piłkarzy. Dolegliwości spowodowane są zmianami przeciążeniowymi i sumującymi się mikrourazami. Do uszkodzenia struktur dochodzi podczas obciążania kolana w zgięciu, kiedy to występuje największe przyparcie rzepki do kości udowej. Może to uszkadzać struktury leżące bezpośrednio pod rzepką. Najczęściej będą to chrząstka stawowa lub fałd błony maziowej, który w wyniku podrażnienia może wklinowywać się pod rzepkę . Podstawowymi objawami kolana biegacza będą: rozlany ból w okolicach rzepki, nasilający się podczas aktywności fizycznej, obrzęk, trzeszczenie, ograniczenie funkcji kończyny. Czynnikami, które zwiększają ryzyko dolegliwości w przednim przedziale kolana są: zbyt duże obciążenia działające na staw, zaburzenia biomechaniki czy niewłaściwy tor ruchu rzepki. Rozpoznanie jest możliwe na podstawie dokładnie przeprowadzonego wywiadu oraz badania klinicznego. Często niezbędne są badania obrazowe jak RTG oraz rezonans magnetyczny. Leczenie w początkowej fazie jest zachowawcze i opiera się głównie na odpoczynku oraz postępowaniu przeciwbólowym i przeciwobrzękowym ( okłady z lodu). Kolejno, wraz z fizjoterapeutą należy wyeliminować czynniki biomechaniczne mogące zwiększać ryzyko występowania zaburzeń. Jeśli tego typu działania okażą się nieskuteczne, wskazane jest leczenie operacyjne – artroskopia.

Autor:
mgr Radosław Biały
fizjoterapeuta