Ból pośladka - przyczyny

Pośladek jest strukturą w rejonie, której znajduje się wiele tkanek miękkich (ścięgna, mięśnie, więzadła) mogących prowokować dolegliwości bólowe. Ból w obrębie pośladka może mieć także charakter bólu promieniującego z innych miejsc, jak np. kręgosłup, staw biodrowy.

Sam pośladek rozumiany jako mięsień, obejmuje trzy osobne mięśnie: pośladkowy wielki, średni i mały.

mięsień pośladkowy wielki – to duży mięsień rozpoczynający się na powięzi piersiowo-lędźwiowej, części pośrodkowej talerza kości biodrowej, więzadle krzyżowo-guzowym oraz na brzegu kości krzyżowej i guzowej. Mięsień biegnie skośnie ku dołowi i do boku, kończąc się na guzowatości pośladkowej na kości udowej oraz w głębokiej warstwie pasma biodrowo-piszczelowego. Mięsień pośladkowy wielki jest najsilniejszym prostownikiem stawu biodrowego,  a dodatkowo rotuje także udo na zewnątrz.



mięsień pośladkowy średni – położony pod mięśniem pośladkowym wielkim. Rozpoczyna się na powierzchni pośladkowej talerza kości biodrowej i powięzi pośladkowej. Włókna mięśnia zbiegają się w kierunku krętarza większego kości udowej, na którym znajduje się przyczep końcowy. Mięsień odpowiada przede wszystkim za odwodzenie w stawie biodrowym, natomiast jego części przednia i tylna wspomagają ruchy zgięcia i prostowania w stawie biodrowym.



mięsień pośladkowy mały – mięsień rozpościera się pomiędzy powierzchnią pośladkową talerza kości biodrowej a przednią powierzchnią krętarza większego (pod mięśniem pośladkowym średnim). Główna funkcja mięśnia to odwodzenie w stawie biodrowym. Jego część przednia wspomaga zgięcie i rotację wewnętrzną, natomiast część tylna wyprost i rotację zewnętrzną.

Zdecydowanie najwięcej problemów przysparza mięsień pośladkowy średni, będący mięśniem fazowym (odpowiadającym za dynamiczne ruchy), który reaguje na przeciążenia osłabieniem i rozciągnięciem. Niewydolny mięsień podawany obciążeniom tworzy w swojej strukturze punkty spustowe, prowokujące dolegliwości bólowe w mięśniu oraz w innych strukturach.

Struktury prowokujące dolegliwości w obrębie pośladka

1. mięsień pośladkowy średni
2. mięsień gruszkowaty
3. przyczep mięśni grupy kulszowo-goleniowej na guzie kulszowym
4. więzadła w obrębie miednicy – więzadło krzyżowo-guzowe, więzadło krzyżowo-biodrowe, więzadło krzyżowo-kolcowe, więzadło biodrowo-lędźwiowe
5. dyskopatia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa

Mięsień pośladkowy średni – przyczyny, objawy, postępowanie

Mięsień pośladkowy średni odpowiadający przede wszystkim za odwodzenie w stawie biodrowym, bierze także udział wspólnie z mięśniem naprężaczem powięzi szerokiej w utrzymaniu równowagi miednicy. Jest to funkcja, która znacząco obciąża mięsień, a w przypadku jego niewydolności zaburzeniu ulega ustawienie miednicy oraz jej rola w czasie chodu. Skutkuje to opadaniem miednicy po stronie przeciwnej, podczas fazy przenoszenia z jednoczesną kompensacją w odcinku lędźwiowym.

Przeciążenia mięśnia pośladkowego średniego objawiają się powstawaniem punktów spustowych, z których ból może promieniować  w kierunku:

• bocznej powierzchni biodra
• kości krzyżowej
• tylno-bocznej powierzchni uda
• dolnego odcinka kręgosłupa lędźwiowego

Ból opisywany jest jako kłujący, piekący, rwący i ostry. Objawy z przeciążonego mięśnia pośladkowego średniego bardzo często mylone są z objawami rwy kulszowej. Ból nasila się przy ruchach, niejednokrotnie utrudniając chodzenie.

Postępowanie fizjoterapeutyczne ma na celu znormalizowanie napięcia mięśniowego, poprawę zakresu ruchomości oraz siły w obrębie mięśnia pośladkowego średniego. Wśród wykorzystywanych metod, dużą skutecznością charakteryzują się:

• terapia punktów spustowych
• rozluźnianie mięśniowo-powięziowe
• masaż tkanek głębokich
• techniki energizacji tkanek (poizometryczna relaksacja mięśni)

Nieodzownym elementem terapii jest prowadzona w domu autoterapia, w której wykorzystuje się piłeczki i rollery do mobilizacji punktów spustowych oraz terapii powięzi. Równie skuteczne w normalizacji napięcia są regularne ćwiczenia rozciągające oraz wzmacniające (odwodzenie nogi w leżeniu bokiem).

Mięsień gruszkowaty – przyczyny, objawy, postępowanie

Mięsień gruszkowaty położony jest na powierzchni miednicznej kości krzyżowej oraz na krętarzu większym kości udowej. W swoim przebiegu przechodzi bezpośrednio przez nerw kulszowy lub biegnie pod nim, co często jest przyczyną dolegliwości. Mięsień odpowiada głównie za  ruchy odwodzenia i rotacji zewnętrznej w stawie biodrowym.

Objawy prowokowane przez mięsień gruszkowaty:

• ograniczenie rotacji wewnętrznej w stawie biodrowym, staw ustawiony jest w rotacji zewnętrznej
• głęboki, przeszywający ból w obrębie pośladka i bocznej strony uda (w okolicy krętarza kości udowej). Ból może promieniować w dół (jak po kablu) do łydki, a nawet do stopy.
• drętwienie w okolicy pośladków
• utrudnione chodzenie, zwłaszcza po schodach, a także narastający ból przy dłuższym siedzeniu na twardym podłożu

 

W terapii mięśnia gruszkowatego stosuje się techniki masażu głębokiego, poprzecznego oraz funkcyjnego, które mają na celu obniżenie napięcia oraz redukcję tkliwości. Postępowanie skupia się także na przywróceniu prawidłowej ruchomości w stawie, na wyrównywaniu dysbalansu mięśniowego oraz mobilizacjach nerwowych. Pacjent wykonuje samodzielnie w domu ćwiczenia rozciągające oraz mobilizacje uciskowe i rolowanie.

Guz kulszowy – przyczep mięśni grupy kulszowo-goleniowej – przyczyny, objawy, postępowanie

Guz kulszowy jest częścią kości kulszowej, na której siedzimy. Stanowi on przyczep dla kilku mięśni oraz więzadła krzyżowo-guzowego. Wszystkie mięśnie przyczepiające się do guza, wpływają na funkcjonowanie stawu biodrowego:

• dwugłowy uda
• półbłoniasty
• półścięgnisty
• przywodziciel wielki
• bliźniaczy dolny
• czworoboczny uda

Ze względu na tak liczne przyczepy, miejsce to narażone jest na stany zapalne przyczepów mięśniowych, które mogą prowadzić do zwyrodnień ścięgien. Zapalenie ścięgna najczęściej ma nagły początek związany z urazem – naciągnięciem, naderwaniem.

W zależności od rozległości uszkodzenia, ból odczuwany jest przy ruchach, ale także w spoczynku. Ból opisywany jako ostry, kłujący (jak przy zastrzyku), bardzo głęboki odczuwany przy kości, uniemożliwiający pełne obciążanie przy siedzeniu.

W pierwszym etapie leczenia stosuje się farmakoterapię (niesteroidowe leki przeciwzapalne), zabiegi z zakresu fizykoterapii (laseroterapia, krioterapia, ultradźwięki), a także techniki dla tkanek miękkich. Wykonuje się masaż poprzeczny w obrębie ścięgna, techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego oraz kinesiology taping.

Kolejny etap postępowania obejmuje ćwiczenia rozciągające oraz ćwiczenia ekscentryczne, które charakteryzują się generowaniem napięcia mięśniowego przy wydłużonym mięśniu. Podczas skurczu ekscentrycznego generowana jest większa siła niż podczas skurczu koncentrycznego, co daje możliwości do silnego pobudzania mięśni. Ćwiczenia ekscentryczne bardzo mocno angażują tkankę łączną, czyli ścięgna i więzadła, powodując wzrost ich odporności na zewnętrzne przeciążenia.

 

Więzadła miednicy – przyczyny, objawy, postępowanie

W obrębie miednicy występuje kilka więzadeł, które stabilizują połączenia między kośćmi, i tak wyróżnić można:

• więzadło krzyżowo-biodrowe jest głównym stabilizatorem stawu krzyżowo-biodrowego. W przebiegu więzadła wyróżnia się jego 3 części:
• krzyżowo-biodrowe brzusze, które jest zgrubieniem przednio-dolnej części torebki stawowej. Jedno ze słabszych więzadeł stawu.
• krzyżowo-biodrowe międzykostne jest bardzo silnym więzadłem, którego włókna biegną w różnych kierunkach, w dwóch warstwach (powierzchownej i głębokiej).
• krzyżowo-biodrowe grzbietowe długie rozciąga się pomiędzy grzebieniem krzyżowym (S3-S4) a kolcem biodrowym tylnym górnym. Więzadło reaguje zmianami napięcia na ruchy kości krzyżowej (nutacja, kontrnutacja) oraz sąsiadujących mięśni.
• więzadło krzyżowo-guzowe jak wskazuje nazwa rozpościera się pomiędzy kością krzyżową a guzem kulszowym. Biegnie w trzech pasmach: bocznym, środkowym i górnym. Włókna w swoim przebiegu ulegają wymieszaniu z włóknami mięśnia pośladkowego wielkiego, a także przez wspólny przyczep na guzie kulszowym są ściśle związane z mięśniami grupy kulszowo-goleniowej.
• więzadło krzyżowo-kolcowe przebiega od brzegu bocznego kości krzyżowej i guzicznej w kierunku kolca kulszowego.
• więzadło biodrowo-lędźwiowe rozpoczyna się na powierzchni wyrostka poprzecznego kręgu L5 (czasami też L4) i kieruje się w stronę grzebienia biodrowego.

 

Postępowanie w przypadku stanu przeciążeniowego czy stanu zapalnego w obrębie więzadeł miednicy obejmuje:

• farmakoterapię – niesteroidowe leki przeciwzapalne
• zabiegi z zakresu fizykoterapii – jonoforeza z lekiem przeciwzapalnym, laser, ultradźwięki, magnetoterapia
• leczenie manualne – masaż poprzeczny mający na celu obniżenie napięcia oraz poprawę ukrwienia (efekt przekrwienny
• igłoterapię – obniżenie napięcia oraz pobudzenie procesów regeneracyjnych
• mobilizacje uciskowe
• rozluźnianie pozycyjne oraz ćwiczenia rozciągające dla więzadeł miednicy
• mobilizacje stawów krzyżowo-biodrowych

W przypadku dolegliwości związanych z zaburzeniami w obrębie więzadeł miednicy bardzo skutecznym elementem autoterapii są różnorodne pozycje siadów. Pozycje te mają za zadanie relaksować więzadła, ale także istotne mięśnie w obrębie pośladków, bioder i kręgosłupa lędźwiowego. Wykorzystuje się: - siad rozkroczny z pochyleniem tułowia w przód, - siad „śruba” z rotacją tułowia, - pozycja skrętna (leżenie tyłem ze zgiętą i przywiedzioną nogą, górny tułów skręcony w przeciwną stronę), skłon japoński (symetryczny i asymetryczny).

Dyskopatia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa  – przyczyny, objawy, leczenie

Dyskopatia jest postępującą chorobą krążka międzykręgowego prowadząca do uszkadzania układu nerwowego. W przebiegu choroby dochodzi do  stopniowej degeneracji struktur krążka oraz patologii w obrębie sąsiadujących więzadeł i mięśni. Postępujące zmiany prowadzą do powstawania zmian strukturalnych (osteofity), zwężania kanału kręgowego oraz przemieszczania się jądra miażdżystego (wypuklina/przepuklina).

Typowymi objawami dyskopatii są:

• ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i krzyżowym (uszkodzenie krążka)
• ból korzeniowy, który promieniuje z kręgosłupa do pośladka, stawu biodrowego oraz wzdłuż kończyny dolnej (neuralgia nerwu kulszowego)
• zaburzenia czucia w obrębie zaopatrywanego przez nerw obszaru

Ból w przebiegu dyskopatii może mieć różny charakter oraz nasilenie, od stopniowo narastającego do bardzo nagłego. Ból opisywany jako:

• tępy
• trudny do zlokalizowania(rozlany) ale czasami bardzo punktowy
• promieniujący
• zmniejszający się po nocy

Postępowanie w zależności od stanu pacjenta obejmuje leczenie zachowawcze lub operacyjne. Interwencja chirurgiczna konieczna jest w przypadkach bardzo masywnego bólu z objawami porażenia, a także nieskuteczne leczenie zachowawcze, objawiające się postępującymi dolegliwościami bólowymi oraz neurologicznymi.

Leczenie zachowawcze w pierwszej (ostrej) fazie opiera się głównie na farmakoterapii oraz pozycjach przeciwbólowych. Bardzo skutecznym narzędziem są techniki terapii manualnej, które częściowo uwalniają nacisk na korzeń poprzez zwiększenie przestrzeni międzykręgowej. W terapii wykorzystuje się całą gammę zabiegów manualnych, wspieranych fizykoterapią.

Podsumowanie

Ból pośladka stanowi uciążliwy problem, ze względu na lokalizację oraz intensywność bólu, który niejednokrotnie zaburza normalne funkcjonowanie. Ze względu na liczne struktury znajdujące się w obrębie pośladka, ważnym aspektem terapii jest diagnostyka, która pozwala wskazać przyczynę dolegliwości. Wśród struktur mogących prowokować ból w obrębie pośladka należy wymienić:

• mięsień pośladkowy średni
• mięsień gruszkowaty
• grupa kulszowo-goleniowa (m. dwugłowy uda, m. półbłoniasty, m. półścięgnisty)
• więzadła miednicy
• struktury kręgosłupa lędźwiowego

 

Postępowanie fizjoterapeutyczne zależne jest od stopnia nasilenia dolegliwości oraz struktury generującej patologię. Rehabilitacja ma na celu w wielu przypadkach obniżenie napięcia, likwidację stanu zapalnego oraz przywrócenie równowagi mięśniowej i zakresów ruchomości. Bardzo ważnym aspektem postępowania jest autoterapia, czyli samodzielna praca pacjenta. Obejmuje ona ćwiczenia rozciągające, wzmacn

Autor:
mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta