Torbiel Bakera - cysta Bakera

Torbiel Bakera określana jest, jako niefizjologicznie powiększona przestrzeń łącznotkankowa, która wypełniona jest płynem stawowym. Wyglądem przypomina guzek, który położony jest w dole podkolanowym, z tyłu stawu kolanowego. Posiada niewielkie rozmiary i często wyczuwalna jest palpacyjnie przez skórę. Umiejscawia się najczęściej między głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki, a mięśniem półbłoniastym.

Powstanie cysty może wynikać z uszkodzenia torebki stawowej lub zapalenia jednej z kaletek maziowych. Staw kolanowy, który przenosi ogromne obciążenia każdego dnia, jest szczególnie narażony na występowanie urazów, przeciążeń i innych stanów patologicznych. W wyniku nadmiernej produkcji mazi stawowej dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz stawu, ograniczenia jego funkcji i ewakuacji płynu przez uszkodzoną torebkę stawową. Płyn gromadzi się w kaletkach podkolanowych lub tworzy przepukliny w torebce. Według różnych źródeł patologia może występować nawet u ponad połowy osób zgłaszających objawy. Szybkie rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenie uchroni chorego przed zaawansowanymi zmianami i pozwoli uniknąć leczenia operacyjnego.

Przyczyny

Przyczyny powstawania torbieli podkolanowej dotychczas nie zostały jasno określone. Nie mniej jednak podaje się dwa podstawowe czynniki mogące przyczyniać się do jej pojawienia. Pierwszy, to nadmierna ilość płynu wysiękowego w stawie kolanowym. W warunkach prawidłowych produkcja oraz resorpcja płynu, zachowana jest w równowadze. Odpowiednią regulacją w tym zakresie zajmuje się błona maziowa. W warunkach patologicznych, nadmiar wysięku podwyższa ciśnienie wewnątrz stawu (szczególnie w zgięciu) i może spowodować powstawanie torbieli podkolanowej. Płyn tworzy przepuklinę wychodzącą przez tylną część torebki stawowej albo powiększa kaletkę brzuchato – półbłoniastą. Nadmierna produkcja wysięku spowodowana jest współistniejącymi z torbielą chorobami wewnątrzstawowymi jak: zmiany zwyrodnieniowe, reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa. Drugim podstawowym czynnikiem wpływającym na powstawanie cysty Bakera jest mechanizm zastawkowy torebki stawowej, który wymusza jednokierunkowy przepływ płynu wysiękowego. Osobami najbardziej narażonymi na występowanie torbieli podkolanowej są sportowcy oraz osoby otyłe. Wynika to z nadmiernego obciążania stawów kolanowych, czego skutkiem mogą być urazy stawu kolanowego m.in. zapalenie stawu rzepkowo – udowego, uszkodzenie łąkotek czy więzadeł. Wszystkie wymienione czynniki wpływają na nadmierną produkcję płynu stawowego, w konsekwencji możliwość wystąpienia torbieli.

Rodzaje

W zależności od przyczyny, torbiel może różnić się budową ścian. Wyróżniamy torbiele podkolanowe:

• włókniste – mają ścianę o grubości 1-2 mm , dobrze zarysowaną i odgraniczoną . Posiadają też gładką, błyszczącą powierzchnię wewnętrzną, zbudowaną z tkanki włóknistej. Mogą tworzyć się w nich ciała ryżowate.
• synowialne – mniej odgraniczone od otaczających tkanek. Posiadają grubą na 2-5 mm ścianę, mniej błyszczącą, z tworami kosmkowymi. Ściany zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej mniej gęstej, która pokryta jest komórkami o sześciennym kształcie.
• zapalne – są otoczone grubą, 8 milimetrową ścianą, o strukturze „ kudłatej” od pokrywających ją wypustek. W ścianie znajdują się m.in. limfocyty oraz komórki wielojądrowe. W tym rodzaju torbieli, mogą tworzyć się chrzęstno- i kostno-podobne elementy.

Objawy

Objawami mogącymi świadczyć o występowaniu torbieli Bakera są:

• Guzowatość wyczuwalna pod skórą, z tyłu stawu kolanowego
• Ból nasilający się podczas dłuższego chodzenia
• Zaczerwienienie, ocieplenie w okolicach występowania cysty
• Obrzęk kolana, uczucie pełności w kolanie
• Ograniczone zgięcie oraz wyprost stawu kolanowego
• W zależności od wielkości torbieli, mogą wystąpić drętwienia okolicy łydki (także przy pęknięciu cysty)
• Ograniczenie funkcji kończyny

Rozpoznanie

Występowanie torbieli podkolanowej można potwierdzić na podstawie odpowiednio przeprowadzonego wywiadu oraz badania klinicznego (w tym palpacyjnego). Z reguły te czynności pozwolą zdiagnozować torbiel. W przypadku wątpliwości wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG) dołu podkolanowego. W celu znalezienia dokładnej przyczyny powstania zmiany, zleca się wykonanie rezonansu magnetycznego, a w szczególnych przyczynach artroskopii.

Leczenie / Fizjoterapia

W przypadku torbieli o niewielkich rozmiarach, która nie daje objawów bólowych i nie powoduje ograniczenia funkcji i ruchomości kończyny, stosuje się leczenie zachowawcze. Lekarz powinien zalecić ograniczenie wysiłku fizycznego, odciążenie stawu kolanowego oraz ewentualne ochładzanie (okłady z lodu). Może także przypisać odpowiednie leki przeciwzapalne oraz zabiegi z zakresu fizykoterapii (pole magnetyczne, ultradźwięki, laseroterapia). Jeśli podstawowe objawy zostaną opanowane, warto zwrócić się do doświadczonego fizjoterapeuty. Jest to istotne zwłaszcza przy nawracających problemach z wysiękiem w stawie. Należy poszukać przyczyny dysfunkcji. Fizjoterapeuta oceni zaburzenia biomechaniczne w naszym ciele i wskaże najsłabsze ogniwa łańcucha biokinematycznego. Pozwoli to stworzyć optymalny proces rehabilitacyjny i zniwelować czynniki ryzyka, tym samym zmniejszyć możliwość nawrotu problemów. Ćwiczenia będą miały na celu wzmocnienie osłabionych mięśni oraz rozciągnięcie przykurczonych, poprawę stabilizacji tułowia, poprawę czucia głębokiego. W przypadku większych torbieli konieczne może okazać się nakłucie zmiany i odessanie płynu (punkcja), a także iniekcja środka sterydowego, którego funkcją będzie złagodzenie stanu zapalnego. Zwykle czynności te należy powtórzyć kilkakrotnie. W przypadkach niepoddających się leczeniu zachowawczemu lub występowaniu torbieli znacznych rozmiarów wskazane jest leczenie operacyjne – artroskopia. Zabieg polega na usunięciu torbieli, zamknięciu jej połączenia ze stawem oraz szczelnym zszyciu uszkodzonej torebki stawowej. W przypadku współistniejących zmian (lub przyczyn wtórnego wystąpienia torbieli) również wykonuje się czynności naprawcze. Pozwoli to w sposób najmniej inwazyjny usunąć wszystkie możliwe przyczyny wystąpienia torbieli, co wpłynie na lepsze efekty leczenia oraz szybszy powrót do czynności dnia codziennego. Po operacji wymagana jest kilkutygodniowa rehabilitacja (w zależności od rozległości zabiegu).

Podsumowanie

Torbiel podkolanowa jest zmianą łącznotkankową, wypełnioną przez płyn stawowy. Swoim wyglądem przypomina guzek, który często daje się wyczuć palpacyjnie. Lokalizuje się w dole podkolanowym na tylnej stronie uda. Dokładna przyczyna powstawania nie jest znana, natomiast wiąże się z nadmierną produkcją mazi stawowej i działaniem mechanizmu zastawkowego torebki stawowej, który wymusza jednokierunkowy przepływ płynu wysiękowego. Pod wpływem zwiększonego ciśnienia w stawie kolanowym płyn znajduje ujście przez nieszczelna torebkę powodując jej wypuklinę bądź gromadzenie płynu w kaletce dołu podkolanowego. Najczęściej torbiel jest wtórnym efektem urazów czy chorób stawu kolanowego, dlatego głównie spotykana jest u sportowców oraz osób otyłych, u których występują duże obciążenia kolan. Podstawowymi objawami występowania cysty Bakera są: guzowate uwypuklenie wyczuwane w dole podkolanowym, ból nasilający się przy dłuższym chodzeniu, obrzęk i ograniczenie funkcji kończyny. Rozpoznanie opiera się na dokładnym wywiadzie oraz szczegółowym badaniu klinicznym. W razie wątpliwości pomocne okazuje się badanie USG, a także rezonans magnetyczny. W początkowym etapie, leczenie polega na postępowaniu zachowawczym. Ograniczenie aktywności, odciążenie kolana, okłady z lodu oraz leki, mają opanować stan zapalny kolana. Następnie należy wraz z fizjoterapeutą dobrać odpowiednie postępowanie rehabilitacyjne. Powinno ono zlikwidować przyczynę oraz zminimalizować ryzyko nawrotu dysfunkcji. Niekiedy niezbędna będzie punkcja oraz iniekcje sterydowe wykonywane przez lekarza ortopedę. Kiedy leczenie zachowawcze nie przyniesie określonego rezultatu lub torbiel jest znacznych rozmiarów należy wdrożyć leczenie operacyjne metodą artroskopową.

Autor:
mgr Radosław Biały
Fizjoterapeuta