Orteza - co to jest i jakie ma zastosowanie

Orteza

Ortezy to wyroby medyczne, których głównym zadaniem jest ochrona i stabilizacja układu mięśniowo-szkieletowego. Ortezy stają się coraz bardziej popularne ze względu na fakt, iż stopniowo stają się zamiennikiem gipsu. Rynek zaopatrzenia ortopedycznego stale się rozwija, a pojawiające się ortezy czy stabilizatory są coraz bardziej dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Skąd właściwie nazwa „orteza”? To kompilacja słów „proteza” i „ortopedyczne”, które łącznie oznaczają stabilizujący aparat ortopedyczny.

Kiedy stosować ortezy? Czy stosowanie ortez niesie za sobą ryzyko powikłań? A także jak prawidłowo dobierać ortezy? Te i inne wątpliwości rozwiejemy w dalszej części artykułu.

Ortezy – kiedy ich stosowanie jest uzasadnione?

Ortezy stosowane są w celu poprawy właściwości funkcjonalnych w obrębie tułowia oraz kończyn, a także poprawy stabilizacji, zarówno statycznej jak i dynamicznej. Pojawia się jednak pytanie kiedy i jak długo używać ortez?

W ostatnich latach popularność ortez rośnie, co wynika z coraz większego ich wykorzystania w zawodowym sporcie, a także jako zamienników gipsu w schorzeniach aparatu ruchu. W związku z powyższym pojawiają się wątpliwości, przy których urazach stosowanie ortez jest zasadne. Warto w tym miejscu podkreślić, iż nie zawsze jest konieczność stosowania ortezy, a wręcz stosowanie tego typu zaopatrzenia bez realnej potrzeby może być przyczyną negatywnych konsekwencji.

Ortezy w rehabilitacji wykorzystane są przede wszystkim w ostrych okresach oraz stanach pooperacyjnych, kiedy układ ruchu potrzebuje odpowiednich warunków do gojenia się tkanek. Każdorazowo o doborze ortezy decyduje lekarz ortopeda, który również dobiera czas trwania leczenia z wykorzystaniem zaopatrzenia ortopedycznego.

Stosując ortezy należy pamiętać o kilku zasadach:

• ortezy stosowane są w stanach ostrych i stanach pooperacyjnych
• czas stosowania ortez dobierany jest indywidualnie do stanu pacjenta (badania dowodzą, że szybsze uruchomienie stawu po urazie, istotnie skraca czas rekonwalescencji)
• orteza nie może stanowić zamiennika postępowania rehabilitacyjnego

Reklama

Możliwe powikłania stosowania ortez

Stosowanie ortez niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań, zarówno w obrębie tkanki skórnej i mięśniowej, jak i aparatu kostno-więzadłowego. Wśród czynników nasilających negatywne konsekwencje wymienia się źle dobraną ortezę oraz nieprawidłowe jej użytkowanie. Zdarza się jednak, że nawet przy prawidłowo dobranej ortezie pojawiają się powikłania w postaci:

• mechaniczne otarcia naskórka/ rany skórne – najczęściej są konsekwencją zbyt luźnego lub zbyt ciasnego założenia ortezy, a także jej nieprawidłowego umieszczenia (za nisko/za wysoko). Otarciom sprzyjają również wysokie temperatury powietrza.
• zaniki mięśniowe w miejscu stosowania ortezy – występowanie zaników mięśniowych jest skorelowane z czasem użytkowania (im dłuższy czas stosowania ortezy, tym większe zaniki).
• wtórna niestabilność stawu – do niestabilności stawu dochodzi w wyniku postępujących zaników mięśniowych oraz zaburzonej koordynacji nerwowo-mięśniowej.
• zmiany skórne o charakterze alergologicznym lub zapalnym – wynikają z nieprawidłowej konserwacji ortezy oraz braku higieny (brak prania ortezy oraz stosowanie w nadmiarze maści).
• obrzęki – obrzęki pojawiają się najczęściej poniżej miejsca stosowania ortezy, co wynika z utrudnionego odpływu krwi żylnej i limfy.
• parestezje będące konsekwencją uciśnięcia nerwu czuciowego lub niedowłady wynikające z podrażnienia włókien nerwu ruchowego.

Reklama

Rodzaje ortez i ich zastosowanie

Ortezy podzielić można ze względu na materiał, z którego są wykonane (miękkie, półsztywne i sztywne). Dobór odpowiedniej ortezy warunkowany jest problemem pacjenta i rolą jaką ma spełniać. Ortezy sztywne zalecane są w przypadku kiedy konieczne jest unieruchomienie, tj. w końcowej fazie złamań kości, a także po skręceniach i zwichnięciach. Sztywne ortezy bardzo często zaopatrzone są w komory powietrzne, które umożliwiają usztywnienie, ale jednocześnie nie obciążają stawu i nie powodują nadmiernej kompresji tkanek. Komory powietrzne dają również możliwość indywidualnego dopasowania ortezy.

Ortezy półsztywne wykorzystuje się przede wszystkim w końcowej fazie leczenia urazów, natomiast ortezy miękkie stosowane są w przypadku przewlekłych dolegliwości bólowych, towarzyszących np. zmianom zwyrodnieniowym czy reumatycznym.
Inny podział obejmuje okolice ciała, w której są wykorzystywane ortezy: 

• ortezy palców i dłoni

• ortezy stawu nadgarstkowego
• ortezy przedramienia
• ortezy stawu łokciowego
• ortezy stawu barkowego
• ortezy całej kończyny górnej
• ortezy odcinka szyjnego kręgosłupa

• ortezy odcinka piersiowego kręgosłupa
• ortezy odcinka piersiowo-szyjnego kręgosłupa 
• ortezy odcinka szyjno-piersiowo-lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa
• ortezy odcinka piersiowo-lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa

• ortezy odcinka lędźwiowo-krzyżowego
• ortezy lędźwiowe
• ortezy krzyżowe
• ortezy miednicy
• ortezy całej kończyny dolnej i stawu biodrowego
• ortezy całej kończyny dolnej
• ortezy stawu biodrowego
• ortezy uda
• ortezy stawu kolanowego

• ortezy podudzia
• ortezy stawu skokowego

• ortezy stopy

Jaką rolę spełniają ortezy?

Ortezy spełniają określone zadania funkcjonalne i mechaniczne, które wpływają na poprawę określonej czynności ruchowej. Równie istotną rolą jaką spełniają ortezy jest profilaktyka oraz wspomaganie procesu leczenia tkanek.

Ortezy w procesie leczenia spełniają następujące zadania:

1. bierne usztywnienie i ustabilizowanie struktur stawowych – jest niezmierne istotnie w przypadku poważnych urazów, wymagających usztywnienia w celu szybszej regeneracji tkanek, a także jako zabezpieczenie przed ponownym urazem.
2. bierna kontrola ruchów w stawie (stabilizacja i korekcja ruchu) – utrzymywanie bezpiecznego zakresu ruchu stanowi ważny element postępowania rehabilitacyjnego, kiedy uszkodzone tkanki nie powinny być poddawane nadmiernym obciążeniom (leczenie zmian zapalnych, pourazowych)
3. podparcie ciała i odciążenie określonych struktur anatomicznych – wykorzystywane przede wszystkim w sytuacjach nadmiernego obciążania struktur aparatu ruchu (wady postawy, urazy np. w obrębie łąkotek). Ortezy zmieniają siły działające na staw, rozkładając równomiernie obciążenia, co przyczynia się do zmniejszenia dolegliwości bólowych.

Jak prawidłowo dobrać ortezę?

Prawidłowe dobranie ortezy gwarantuje jej skuteczne działanie, które obejmuje przede wszystkim ochronę przed ponownym urazem oraz wspomaganie procesu rehabilitacji. Dobór odpowiedniego modelu powinien odbywać się we współpracy z lekarzem bądź fizjoterapeutą, którzy są w stanie określić stopień zaawansowania schorzenia. W zależności od stanu pacjenta i rozległości urazu, orteza albo całkowicie unieruchamia uszkodzoną okolicę ciała albo umożliwia ruch w bezpiecznym zakresie. Dobierając ortezę warto sprawdzić ją zarówno w warunkach statycznych jak i dynamicznych, aby mieć pewność że będzie spełniała swoje zadanie. Ostatnią ale równie istotną rzeczą, o której należy pamiętać jest rozmiar ortezy. Zbyt ciasna orteza może przyczyniać się do obrzęków, zaburzeń ze strony układu krążenia, a także otarć i ran. Natomiast zbyt luźna orteza nie będzie spełniać swojej roli stabilizującej.

Dobierając ortezę warto zwrócić uwagę na:

1. jaki jest stopień uszkodzenia tkanek (rozległość uszkodzenia)?
2. jak długo orteza będzie wykorzystywana?
3. jaką rolę spełniać ma orteza?