Złuszczenie głowy kości udowej, inaczej biodro szpotawe, biodro bolesne – najczęściej występująca choroba stawu biodrowego u dzieci i młodzieży o pochodzeniu idiopatycznym (nieznanym). Polega na anomalii wzrostowej chrząstki nasadowej kości, a co za tym idzie ześlizganiu się głowy kości udowej względem przynasady (szyjki kości udowej). Dwa razy częściej dotyczy chłopców, pojawia się w okresie dojrzewania (najczęściej 10-16 lat), w tym czasie bowiem następuje wzrost chrząstki.
Wyróżniamy dwa typy tej choroby:
- przewlekły (występuje w większości przypadków) proces chorobowy, rozwija się z czasem i stopniowo uszkadza struktury, występuje powolny ześlizg.
- ostry (występuje rzadziej), nagły ból, który nastąpił przy urazie mechanicznym. Błona maziowa na skutek upadku zostaje uszkodzona, a naczynia krwionośne przerwane. Głowa kości udowej traci ukrwienie, co w rezultacie i braku podjęcia leczenia grozi powikłaniami.
Reklama
Proces i nasilenie złuszczenia oceniamy w stopniach:
0 – I złuszczenie małe
II – złuszczenie umiarkowane i jego podtypy przemieszczenia ( 30 – 60 stopni)
IIa – 30 – 40 stopni
IIb – 40 – 50 stopni
IIc – 50 – 60 stopni
III - złuszczenie duże
Objawy młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej
- bóle nasilające się w okolicy stawów biodrowych, kolanowych lub udzie
- ograniczenie ruchomości w stawie przy ruchu rotacji wewnętrznej i odwiedzeniu a w następstwie przykurcz w przeciwnym ruchu - rotacji zewnętrznej i przywiedzeniu
- problemy z chodzeniem, utykanie
- występuje dodatni objaw Drehmanna (badający zgina kończynę w stawie biodrowym, gdy kończyna rotuje się do zewnątrz w tym ruchu, świadczy to o jego schorzeniu, może również wystąpić ból)
- dodatni objaw nożycowy, który świadczy o przykurczu. Pacjent w pozycji leżenia na plecach znacznie krzyżuje kończyny.
- skrócenie kończyny
Reklama
Przyczyny biodra szpotawego
- w większości przypadków etiologia jest nieznana
- hormonalne (występują w okresie dojrzewania, przy otyłości, zażywaniu leków hormonalnych)
- mechaniczne (upadki z wysokości, przeciążenia)
- genetyczne
- zażywanie sterydów
- choroby tarczycy
Rozpoznanie
Wykonuje się zdjęcie RTG obu bioder, wywiad z pacjentem odnośnie dolegliwości towarzyszących i testy manualne. Na zdjęciu RTG AP przednio-tylnym zauważalny jest w przypadku choroby tzw. Objaw Kleina – Trethovana (stycznej), w zdrowym stawie biodrowym linia styczna oddziela widocznie górny brzeg szyjki od części głowy kości udowej, natomiast w przypadku złuszczenia zauważalne jest obniżenie i odwapnienie nasady. Objaw Capenera-Durbina natomiast świadczy o braku wewnątrzpanewkowej części szyjki. W przewlekłym procesie na zdjęciu zauważalna jest asymetryczna linia chrząstki nasadowej. Natomiast na zdjęciu wykonanym osiowo – widać tzw. kąt szyjkowo – nasadowy, przy takiej projekcji oś trzonu powinna się nakładać na oś szyjki kości udowej. Norma takiego kąta wynosi 90 stopni (+/- 5). W przypadku złuszczenia liczba ta się zmniejsza i mówi to o przemieszczeniu nasady.
W pierwszym etapie schorzenie różnicuje się ze zwichnięciem lub złamaniem szyjki kości udowej. Następnie uwzględniamy jałową martwicę głowy kości udowej, chorobę Parthesa, wszelkie stany zapalne stawu i kości.
Leczenie
Ze względu na stopień złuszczenia kości:
0 – I - wyłącznie operacyjnie ( wykonuje się zespolenie drutami Kirschnera, które służą do stabilizacji i zespolenia głowy kości udowej z jej szyjką, lub śrubą kaniulowaną)
II – wykonywany jest zabieg osteotomii (przecięcie kości i połączenie jej z płytką pod lub między krętarzowo)
III – zabieg osteotomii pod lub międzykrętarzowo, jak i pod głową szyjki kości udowej
Zabiegi wykonuje się przy znieczuleniu ogólnym lub dokręgosłupowym. Wykonane połączenie musi zostać w kości przez cały okres wzrostu i rozwoju pacjenta. Mamy wtedy pewność, że kość jest ustabilizowana i można usunąć zespolenie.
Reklama
Rokowanie
Reklama
Gdy choroba jest szybko wykryta i zostanie zastosowane odpowiednie leczenie, rokowania są dobre. Ważne jest aby nie bagatelizować objawów i nie doprowadzić do powikłań, a co za tym idzie do wystąpienia martwicy chrząstki i głowy kości udowej. W przypadku takiej sytuacji wdraża się nawet kilkuletnie oszczędzanie kończyny, opartego na odciążeniu. Powikłaniem może być również w późniejszym okresie zwyrodnienie stawu biodrowego.
Profilaktyka
Ważne jest badanie stawów u osób szczególnie narażonych na ich uszkodzenie. W przypadku gdy schorzenie występuje jednostronnie, drugie biodro może zostać zaatakowane chorobą w późniejszym okresie (kilka miesięcy, lub nawet kilka lat później). Regularna kontrola w takich sytuacjach jest bardzo istotna.
Rehabilitacja przy młodzieńczym złuszczeniu głowy kości udowej
Fizjoterapię funkcjonalną wykonuje się po operacji i celem jest właściwe uruchomienie stawu, zapobieganie przykurczom, zakrzepom i odleżynom. Istotne jest odpowiednie ustawienie kończyny i zapobieganie tzw. złym rotacjom. Wykonuje się ćwiczenia ogólno usprawniające, oddechowe, przeciwzakrzepowe w leżeniu. Po 12 – 20 tyg można zacząć naukę chodzenia o kulach łokciowych i stopniowego obciążania. Chodzenie o kulach w tym przypadku to stosunkowo długotrwały proces.
Reklama
Podsumowanie
Reklama
Biodro szpotawe jest chorobą, która dotyka głównie dzieci w okresie wzrostu i dojrzewania. Za główną przyczynę uznaje się czynniki rozwojowe, otyłość i problemy hormonalne. W miarę szybko wykryte schorzenie pozwala na uniknięcie powikłań, przejście operacji w stawie biodrowym i dojście do normalnej sprawności. Jeśli złuszczenie głowy kości udowej występuje jednostronnie, należy profilaktycznie badać drugi staw, ponieważ jest duże prawdopodobieństwo że zostanie on zaatakowany przez chorobę. Rehabilitacja przy pomocy fizjoterapeuty obejmuje ogólne usprawnienie, przeciwdziałanie przykurczom i nauce chodu o kulach z odpowiednim, stopniowym obciążeniem.
Autor: mgr Agata Kozłowska, Fizjoterapeuta
