Kręgosłup człowieka należy do najważniejszych struktur naszego organizmu. Jego prawidłowe funkcjonowanie zależy od zgodnego współdziałania wielu elementów zarówno kostnych, stawowych jak i mięśniowych.
Kręgosłup człowieka zbudowany jest z:
- 7 kręgów szyjnych,
- 12 kręgów piersiowych,
- 5 kręgów lędźwiowych,
- 5 zrośniętych kręgów tworzących kość krzyżową,
- 4 – 5 kręgów zrośniętych tworzących kość ogonową.
Kręgosłup człowieka poprzez swoją złożoną oraz skomplikowaną budowę narażony jest na rozmaite schorzenia oraz choroby. Jedną z nich są guzki Schmorla.
Guzki Schmorla - Co to jest?
Nazwa choroby pochodzi od nazwiska znanego niemieckiego patologa Christiana Georga Schmorla, który w 1927 roku był pierwszym autorem opisu powyższego schorzenia. Guzki Schmorla to zmiany patologiczne, które pojawiają się w obrębie kręgosłupa piersiowego oraz lędźwiowego. Występują przede wszystkim pod postacią licznych wypuklin zazwyczaj na skutek szybkiego wzrostu, wówczas kiedy to chrząstka stawowa krążka międzystanowego stopniowo wciska się w trzon kręgu.
Występowanie
Guzki Schmorla częściej obserwuje się u mężczyzn niż u kobiet. Prawidłowo zdiagnozowane uwidaczniają się u dużej liczby ludzi. Średnio szacuje się, że występują od 40% do około 80% populacji. Powyższy proces chorobowy, przeważnie występuje w młodym wieku kiedy to organizm dojrzewa. Choroba ta obejmuje około 20% młodzieży. Wyraźne zmiany patologiczne zazwyczaj obserwuje się po 10 – 14 roku życia, kiedy to przeważ szybki wzrost kostny. W zależności od lokalizacji guzków Schmorla dzieli je się na postać:
- Piersiową (plecy okrągło – wklęsłe),
- Piersiowo – lędźwiową (plecy okrągłe),
- Lędźwiową (plecy płaskie).
Przyczyny powstawania guzków Schmorla
W przypadku guzków Schmorla ich mechanizm oraz przyczyny powstania nie zostały do końca wytłumaczone oraz wyjaśnione. Naukowcy podczas licznych specjalistycznych badań przedstawili wiele hipotez. Część badaczy uważa iż guzki powstają na skutek licznych urazów, kontuzji oraz częstych przeciążeń w obrębie kręgosłupa. Według innej grupy specjalistów powyższe schorzenie może występować na skutek rozmaitych wad rozwojowych określonych struktur kręgosłupa. Guzki Schmorla mogą mieć swój początek, podczas braku oraz niedoboru określonych witamin mających duży wpływ na prawidłowy rozwój układu kostnego kręgosłupa. Przede wszystkim może to być spowodowane niedoborem witaminy D. Do szybszego rozwoju guzków Schmorla, mogą przyczyniać się również rozmaite choroby w przebiegu, których dochodzi do znacznego osłabienia określonych struktur tworzących kręgosłup. Zalicza się do nich chorobę Scheuermanna, osteopenię, osteoporozę, nadczynność tarczycy i przytarczyc. Zaburzenia autoimmunologiczne mają po części również wpływ na rozwój powyższego schorzenia. Liczne badania wykazały iż guzki Schmorla są prawdopodobnie dziedziczone. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się te osoby, u których w poprzednich pokoleniach zdiagnozowano to schorzenie.
Objawy guzków Schmorla
Przeważnie guzki Schmorla bywają małych rozmiarów, choć również zdarzają się też duże, wówczas nazywamy je krążkami balonowymi. Obie te formy przyczyniają się do wystąpienia rozmaitych objawów chorobowych:
- Ból – w początkowym okresie choroby bardzo rzadko występują jakiekolwiek dolegliwości bólowe związane z kręgosłupem. Zazwyczaj w okresie zaawansowanego rozwoju choroby pojawiają się stopniowe dolegliwości bólowe,
- Osłabienie siły i wytrzymałości mięśni około kręgosłupowych. W przebiegu choroby mięśnie stopniowo się osłabiają oraz obniżają swoją wytrzymałość na skutek ograniczonej ruchomości kręgosłupa spowodowanej zazwyczaj bólem,
- Męczliwość mięśni około kręgosłupowych. Powstała na skutek zmniejszonej siły i wytrzymałości mięśniowej. Mięśnie nie pracujące w pełnym swym zakresie znacznie szybciej się męczą oraz zmniejsz się stopniowo ich wydolność,
- Nadmierne napięcie mięśni około kręgosłupowych. Podczas powyższego schorzenia na skutek zmniejszonej ruchomości kręgosłupa może również dochodzić do przykurczów mięśniowych, które w przyszłości mogą prowadzić do nieprawidłowej pracy całego kręgosłupa,
- Ograniczenie ruchomości kręgosłupa. Na skutek zmniejszonej oraz niepełnej ruchomości kręgosłupa pojawiają się widoczne zmiany patologiczne krzywizn kręgosłupa. Następuje wówczas np. pogłębienie kifozy piersiowej z jednoczesnym spłyceniem lordozy lędźwiowej,
- Deformacja kręgosłupa. W okresie późnym choroby często dochodzi do różnorodnych deformacj kostnych oraz uszkodzenia okolicznych tkanek. Powstają one zazwyczaj pod wpływem silnego bólu oraz masywnych zmian przeciążeniowych.
Wszystkie powyższe objawy mogą ulec zatrzymaniu w momencie zakończenia pełnego wzrostu kręgosłupa.
Diagnostyka
Bardzo ważna w dzisiejszych czasach jest nowoczesna wysoko wyspecjalizowana diagnostyka obrazowa. Prawidłowo zdiagnozowana choroba umożliwia w dużej mierze lekarzowi jej szybsze a przede wszystkim skuteczniejsze leczenie. Guzki Schmorla mogą zostać wykryte praktycznie podczas każdego badania obrazowego, w którym jest możliwe uwidocznienie poszczególnych struktur składowych kręgosłupa.
Do podstawowych badań diagnostycznych zalicza się:
- RTG (rentgen),
- TK (tomograf komputerowy),
- RM (rezonans magnetyczny) Badanie rezonansem magnetycznym jest bardzo nowoczesną metodą diagnostyczną stosowaną w medycynie. To urządzenie w dużej mierze przyczyniło się do zwiekszenia wykrywalności guzków Schmorla. Rezonans magnetyczny pomaga zdiagnozować guzki u około 70% pacjentów.
Wyżej wymienione badania diagnostyczne pozwalają, w sposób dokładny i precyzyjny zobaczyć, iż guzki Schmorla wyglądają przeważnie jak zagłębienie występujące w trzonie przylegającego kręgu. Guzki Schmorla są na tyle charakterystyczne, iż bardzo łatwo je rozpoznać. Nie zwalnia to jednak lekarza od przeprowadzenia diagnostyki różnicowej. Ten rodzaj schorzenia przede wszystkim należy różnicować z zajęciem kręgów kręgosłupa przez różnorodne procesy w tym także nowotworowe.
Leczenie
Na chwilę obecną nie ma jednolitych oraz konkretnych wytycznych dotyczących leczenia guzków Schmorla. Należy pamiętać, iż guzki Schmorla, które nie powodują żadnych niepokojących objawów chorobowych nie wymagają żadnego leczenia. Przy aktualnym stanie wiedzy powyższego schorzenia przeważnie stosuje się leczenie, jak w standardowym bólu kręgosłupa różnorodnego pochodzenia. Wówczas zaleca się stosowanie leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. W leczeniu guzków Schmorla stosuje się również zabiegi werteboplastyki (polega na wstrzyknięciu do trzonu kręgu tak zwanego „cementu kostnego”) oraz różnorodne procedury mające na celu stabilizację kręgosłupa (zakładanie gorsetu ortopedycznego).
Rehabilitacja
W przypadku wystąpienia guzków Schmorla bardzo ważna jest odpowiednio dopasowana specjalistyczna rehabilitacja. Głównymi celami rehabilitacji w przebiegu omawianej choroby są:
- Przywrócenie prawidłowych krzywizn kręgosłupa,
- Poprawa funkcji kręgosłupa,
- Przywrócenie prawidłowej równowagi mięśniowej.
Po wystąpieniu dolegliwości bólowych w przebiegu guzków Schmorla wskazane jest zastosowanie specjalistycznych ćwiczeń fizycznych, które mają za zadanie wzmocnienie osłabionych mięśni przykręgosłupowych. W szeroko pojętej fizjoterapii stosujemy również różnorodne techniki mające za zadanie odpowiednie rozciągnięcie i uelastycznienie mięśni. Ponadto w rehabilitacji stosuje się jako formę wspomagającą zabiegi z zakresu fizykoterapii, do których zalicza się:
- Krioterapie miejscową,
- Laseroterapię,
- Jonoforezę (z substancji przeciwbólowej lub przeciwzapalnej),
- Pole magnetyczne.
Profilaktyka
W przebiegu wystąpienia guzków Schmorla wskazane jest zastosowanie odpowiedniej profilaktyki, która zapobiegnie dalszemu rozwojowi choroby lub zmniejszy objawy choroby już występującej. Najczęściej zaleca się systematyczne stosowanie ćwiczeń oddziaływujących na mięśnie (najlepiej 3 razy w tygodniu po 15 – 20 minut). Profilaktyczne zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną, dostosowaną do aktualnych możliwości wydolnościowych organizmu (wskazane jest stosowanie ćwiczeń w wodzie).
Opracował: dr n. med. Kamil Klupiński,
fizjoterapeuta sportowy, kierownik poradni rehabilitacyjnej
