Choroba zwyrodnieniowa stawu skokowego

Zwyrodnienie stawu skokowego

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą chorobą układu ruchu człowieka. Rozwija się na skutek zmian degeneracyjnych chrząstki stawowej. Zwyrodnieniom często towarzyszy powstawanie wyrośli kostnych, które ograniczają ruchomość stawu oraz powodują dolegliwości bólowe. Ponadto w obrębie błony maziowej czy tkanek okołostawowych dochodzi do przewlekłych procesów zapalnych. Choroba najczęściej powstaje na tle przebytych w przeszłości urazów. Jej rozwój jest powolny, aczkolwiek nieodwracalny. Dotyczy głównie osób starszych, choć coraz częściej diagnozowana jest u ludzi przed 40 rokiem życia.

Zwyrodnienie stawu skokowego powstaje na skutek wielokrotnych epizodów urazowych (skręceń, zwichnięć, złamań).Może być także następstwem wady stóp lub wrodzonej wiotkości stawów. W przebiegu choroby dochodzi do deformacji powierzchni stawowych, zmian degeneracyjnych w ich obrębie, w konsekwencji zmniejszenia ruchomości stawu i pojawienia objawów bólowych.

Przyczyny

Na powstawanie zmian zwyrodnieniowych w stawie skokowym z całą pewnością mają wpływ wcześniej przebyte urazy jak: skręcenia czy zwichnięcia. Powodują one uszkodzenia powierzchni stawowych, przyspieszając proces degeneracyjny tych struktur. Poza przebytymi w przeszłości urazami istnieje szereg czynników predysponujących do powstawania choroby zwyrodnieniowej. Zaliczamy do nich:

• Wiek – zwyrodnienia głównie występują u osób starszych, jest to związane z naturalnym procesem starzenia organizmu.
• Płeć – na chorobę zwyrodnieniową częściej skarżą się kobiety.
• Wiotkość więzadłowa oraz mięśniowa - brak dostatecznej biernej ( więzadła) oraz czynnej ( mięśnie) stabilizacji wpływa na niewłaściwe funkcjonowanie stawu i w konsekwencji prowadzi do przeciążenia narządu ruchu.
• Mikrourazy powstające na tle przeciążeniowym – wynikają z nadmiernej eksploatacji narządu ruchu, w szczególności podczas wzmożonej aktywności fizycznej.
• Ogólnoustrojowe choroby reumatyczne – na skutek przewlekłych procesów zapalnych dochodzi do przedwczesnego zużycia stawów.
• Jałowa martwica kości - zespoły chorobowe polegające na powstawaniu zmian martwiczych kości.
• Wady stóp: płaskostopie, stopa wydrążona, szpotawość i koślawość stopy – wpływają na nieprawidłowe obciążenie osiowe stawu.

Zwyrodnienia mogą pojawić się zarówno w stawie skokowym górnym jak i dolnym. W pierwszym przypadku choroba zwyrodnieniowa jest typowym schorzeniem pourazowym. Najczęściej występuje po urazach więzadeł zewnętrznych oraz po złamaniach stawu skokowego Webera (typ A,B,C). Zwyrodnienia w drugim przypadku są z reguły następstwem wady stóp, w szczególności stopy płaskiej lub płasko koślawej oraz złamań kości piętowej.

Objawy

Podstawowymi objawami choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego są:

• Dolegliwości bólowe, nasilające się podczas obciążenia. Najczęściej są efektem stanu zapalnego toczącego się w stawie lub oddziaływania zbyt dużych sił na uszkodzone powierzchnie stawowe. W zaawansowanych postaciach ból może występować także w spoczynku.
• Ograniczenie ruchomości stawu w wielu kierunkach. Przy zwyrodnieniach górnego staw skokowego ograniczone będzie zgięcie podeszwowe oraz grzbietowe stopy, natomiast przy zwyrodnieniach dolnego stawu skokowego, ograniczone będą ruchy nawracania i odwracania stopy.
• Trzeszczenia, przeskakiwania, klikania oraz krepitacji podczas wykonywania ruchów w stawie skokowym. Może to świadczyć o uszkodzeniach chrząstki stawowej.
• Ograniczenie funkcji kończyny, osłabienie, uczucie niestabilności stawu.
• Mogą pojawić się epizody blokowania stawu. Jest to związane z obecnością wolnych ciał w przestrzeni stawowej, które wklinowują się między powierzchnie stawowe, powodując znaczne ograniczenie ruchomości.
• Zmniejszenie siły i masy mięśniowej kończyny dolnej, jako wtórne następstwo zmian zwyrodnieniowych.

Rozpoznanie

Rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego jest możliwe na podstawie szczegółowego wywiadu, badania klinicznego oraz występujących objawów. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie RTG (rentgen), które powinno uwidocznić charakterystyczne zmiany: zwężenie szpary stawowej, torbiele zwyrodnieniowe czy wyrośla kostne (osteofity). Czasem niezbędne są inne badania obrazowe jak USG (ultrasonografia), rezonans magnetyczny oraz tomografia komputerowa. Pozwolą one w sposób szczegółowy ustalić rozległość zmian degeneracyjnych w stawie. W przypadku podejrzenia choroby reumatycznej wykonuje się badania laboratoryjne.

Leczenie / Fizjoterapia

Staw skokowy składa się ze stawu skokowego górnego oraz dolnego, które zarówno funkcjonalnie jak i strukturalnie różnią się od siebie. Postępowanie lecznicze w zależności od lokalizacji zmian zwyrodnieniowych (staw skokowy górny lub dolny) będzie wyglądało nieco inaczej.
W obu przypadkach leczenie można podzielić na zachowawcze oraz operacyjne. Początkowo obowiązuje postępowanie zachowawcze. W fazie wzmożonych dolegliwości bólowych obowiązują powszechne działania przeciwbólowe i przeciwzapalne. W tym czasie należy odciążyć staw
(stabilizator, orteza, bandaż elastyczny) oraz ograniczyć jego aktywność. Stosuje się także okłady z lodu oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Ulgę mogą przynieść także zabiegi z zakresu fizykoterapii (krioterapia, pole magnetyczne, ultradźwięki, laser). Po wyciszeniu objawów ostrych wprowadza się kinezyterapię (ćwiczenia lecznicze), której celem będzie usprawnienie chorego stawu. W tym okresie stosuje się ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawie, ze szczególnym uwzględnieniem zgięcia grzbietowego i podeszwowego stopy ( staw skokowy górny) oraz odwracania i nawracania stopy ( staw skokowy dolny) oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie w obrębie całego stawu skokowego. Kolejno wprowadza się ćwiczenia czucia głębokiego (propriocepcji) oraz kontroli statycznej i dynamicznej. Dodatkowo pomocne mogą być zabiegi terapii manualnej oraz masaż tkanek głębokich, które zwiększą ruchomość stawu, a także rozluźnia napięte struktury okołostawowe. Można stosować także wkładki korygujące ustawienie stopy oraz plastrowanie dynamiczne (kinesiotaping), który oprócz działania sensorycznego będzie wpływał na poprawę stabilizacji stawu. Jeśli istnieje taka konieczność, stosuje się ostrzyknięcia sterydami. W przypadku, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi spodziewanych rezultatów lub zmiany zwyrodnieniowe są bardzo zaawansowane, leczeniem z wyboru powinien być zabieg operacyjny. W zależności od uszkodzeń, operacja może polegać na artroskopowym wygładzeniu chrząstki stawowej, usunięciu powierzchni stawowych i usztywnieniu stawu (artrodeza) lub całkowitej wymianie stawu na sztuczny (endoprotezoplastyka). W przypadku zmian zwyrodnieniowych występujących w dolnym stawie skokowym, leczenie zachowawcze wygląda podobnie. Jako, że bolesne ograniczenie występuje podczas ruchów odwracania i nawracania stopy, ćwiczenia powinny skupiać się na poprawie ruchomości w tym obszarze. Poza powyższym, przebieg usprawniania jest taki sam. W przypadku leczenia operacyjnego, najczęściej stosuje się zabieg artrodezy , który polega na nieodwracalnym usztywnieniu stawu. Metoda nie pozwala na pełen komfort, natomiast umożliwia w miarę normalne funkcjonowanie bez dolegliwości bólowych.

Podsumowanie

Choroba zwyrodnieniowa rozwija się na tle zmian degeneracyjnych chrząstki stawowej. W jej przebiegu dochodzi do powstawania ostęofitów (wyrośli kostnych) oraz licznych procesów zapalnych tkanek w obrębie stawu. Wynikiem choroby jest ograniczenie ruchomości zajętego stawu oraz występowanie znacznych dolegliwości bólowych.Zwyrodnienie stawu skokowego najczęściej jest następstwem urazów odniesionych w przeszłości (skręcenia, zwichnięcia złamania stau skokowego). Może być także rezultatem nieprawidłowości w budowie stopy ( płaskostopie, stopa wydrążona, koślawość i szpotawość stopy). Innymi czynnikami predysponującymi do powstania choroby są: wiek ( częściej występują u osób starszych), płeć (częściej występują u kobiet) występowanie chorób reumatyczne lub ogólnej wiotkości stawów. Głównymi objawami świadczącymi o chorobie zwyrodnieniowej stawu skokowego jest ból nasilający się pod wpływem obciążenia oraz ograniczenie ruchomości stawu. Dodatkowo mogą pojawić się trzaski oraz przeskakiwania w stawie oraz odczuwalna niestabilność. Rozpoznanie dysfunkcji jest możliwe na podstawie wywiadu oraz badania klinicznego. Istotna będzie obecność charakterystycznych objawów. Diagnostykę należy rozszerzyć o badania obrazowe. Wykonuje się zdjęcia RTG, które powinny uwidocznić charakterystyczne zmiany: zwężenie szpary stawowej, torbiele zwyrodnieniowe czy wyrośla kostne. Czasem niezbędne jest wykonanie ultrasonografii, rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej. Postępowanie lecznicze w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego początkowo jest zachowawcze. W fazie ostrej (nasilenie dolegliwości) stosuje się odciążenie kończyny, okłady z lodu oraz zabiegi fizykoterapii ( krioterapia, ultradźwięki, pole magnetyczne). W razie konieczności wskazana jest farmakoterapia.

Po wyciszeniu objawów ostrych wprowadza się ćwiczenia zwiększające ruchomość stawu oraz wzmacniające struktury okołostawowe. Stosuje się również ćwiczenia stymulujące czucie głębokie w stawie. Pomocne mogą okazać się zabiegi z zakresu terapii manualnej, a także masaż głęboki. Kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatu, najlepszym rozwiązaniem jest zabieg operacyjny. W zależności od uszkodzeń polega on na artroskopowym wygładzeniu chrząstki stawowej, usunięciu powierzchni stawowych i usztywnieniu stawu (artrodeza) lub całkowitej wymianie stawu na sztuczny (endoprotezoplastyka).

Autor:
Radosław Biały
mgr fizjoterapii