palce młotkowate

Opis choroby

Nabyte deformacje palców stóp stanowią coraz większy problem ortopedyczny wśród chorób cywilizacyjnych. Z tego względu, coraz ważniejsze staje się wypracowanie skutecznych metod leczenia zarówno zachowawczego jak i operacyjnego. Deformacje te wiążą się niestety ze znacznymi dolegliwościami bólowymi uniemożliwiającymi poruszanie. Jedną z częstszych deformacji są tak zwane palce młoteczkowate. Schorzenia to częściej występują w populacji kobiet niż mężczyzn, zwłaszcza po pięćdziesiątym roku życia.

Objawy

Deformacja palców młoteczkowatych to palce stopy pozostające w ustawieniu zgięciowym w stawie międzypaliczkowym dalszym. Zniekształcenie takie może dotyczyć jednego lub większej liczby palców i przebiegać w różnych stopniach zaawansowania. Najczęściej występuje w przypadku najdłuższego z małych palców stopy. Deformacji tej często towarzyszy płaskostopie poprzeczne i paluch koślawy. Jest to zazwyczaj zniekształcenie nabyte, rzadko wrodzone, stąd częstość jego występowania rośnie z wiekiem.

Przyczyny

Najczęstszą przyczyną tej deformacji są zmiany nabyte w trakcie życia, zwykle na skutek nieumiejętnej dbałości o stopy. Powstają one zazwyczaj u osób noszących obuwie o niewłaściwym fasonie czy rozmiarze. Zbyt ciasne lub za krótkie buty powodują ucisk paliczka. Tworzeniu się schorzenia sprzyja także rozwój haluksów, które wpływają na złe ułożenie palców. Palce młotkowate najczęściej występują u osób, które niewłaściwie stawiają stopę na podłożu, przenosząc ciężar ciała na przednią część stopy. Niekiedy przyczyną schorzenia są wady anatomiczne oraz urazy neurologiczne, np. udar mózgu. Znacznie częściej pojawiają się u osób z nadwagą. Schorzeniu towarzyszą stany zapalne stawów oraz odciski, modzele i nagniotki.

Rozpoznanie

Rozpoznanie deformacji nie sprawia trudności- zwykle jest widoczne już na pierwszy rzut oka. Cennych informacji może dostarczyć też zdjęcie rentgenowskie stopy. Dalsze testy konieczne są w celu oceny zaawansowania choroby. W zależności od stopnia nasilenia zniekształcenia i dolegliwości bólowych istnieją możliwości leczenia zarówno zachowawczego jak i operacyjnego. W celu oceny stopnia zaawansowania deformacji i tym samym doboru odpowiedniej metody leczenia służy m. in. test „ucisku”. Test „ucisku” pozwala ocenić stopień korektywności deformacji palców stopy. Test ten polega na ucisku stopy od strony podeszwowej na wysokości głowy kości śródstopia z jednoczasowym ustawieniem stawu skokowego w pozycji neutralnej. Ustawienie palca w pozycji pośredniej świadczy o korektywności deformacji. Stopień korektywność deformacji determinuje wybór sposobu leczenia.

Leczenie

W przypadku deformacji korektywnych leczenie zachowawcze może pomóc w zahamowaniu progresji zniekształcenia. Leczenie zachowawcze polega na stosowaniu ćwiczeń regresyjnych, różnego rodzaju wkładek ortopedycznych lub ortez palcowych. Ważną rolę pełni także edukacja w kwestii noszenia odpowiedniego obuwia. W przypadku deformacji korektywnych leczenie zachowawcze może pomóc w zahamowaniu progresji zniekształcenia. W zniekształceniach sztywnych leczenie zachowawcze poprawia komfort życia poprzez złagodzenie dolegliwości bólowych. W przypadku nasilonych deformacji, w których palce wchodzą w konflikt z obuwiem i są bolesne należy brać pod uwagę leczenie operacyjne. W zależności od zaawansowania choroby korekcji wymagają tkanki miękkie lub też (w zaawansowanych przypadkach) również tkanki kostne. W przypadku deformacji korektywnej palca młotkowatego leczeniem z wyboru jest transfer ścięgna zginacza głębokiego palca. Zabieg polega na wypreparowaniu ścięgna zginacza głębokiego palca na wysokości paliczka proksymalnego. W kolejnym etapie ścięgno zginacza zostaje odcięte i rozdwojone na dwie gałęzie. Gałęzie ścięgna zostają przeciągnięte po obu stronach paliczka na powierzchnię grzbietową i tutaj przyszyte do aparatu wyprostnego prawidłowo ustawionego palca. Natomiast w deformacji sztywnej wykonuje się kondylektomię paliczka bliższego. Jeżeli po wykonaniu zabiegu kondylektomii utrzymuje się przeprost w stawie śródstopno-paliczkowym należy wykonać zabieg uwolnienia tkanek miękkich stawu i wydłużenie ścięgna prostownika długiego palca. W kolejnym etapie wykonuje się stabilizację stawu międzypaliczkowego bliższego drutem Kirschnera. W postępowaniu pooperacyjnym zalecane jest stosowanie obuwia odciążającego przodostopie.

Fizjoterapia

Dla zmniejszenia obrzęku operowanej stopy należy utrzymywać kończynę w elewacji (uniesieniu) tak często, jak to tylko możliwe. Kilkakrotnie w ciągu dnia należy przykładać specjalne chłodzące opatrunki, które redukują dolegliwości bólowe, jak i zmniejszają obrzęk. Chodzenie z obciążeniem operowanej kończyny w specjalnym bucie zalecane jest kilkakrotnie w ciągu dnia (po kilka minut). Odpowiedni but należy nosić zawsze – także poza mieszkaniem. Zmiana opatrunku wykonywana jest najczęściej przez lekarza operującego w 1-szej dobie po operacji a następnie w czasie wizyty kontrolnej po 10-12 dniach. Do tego czasu – o ile nie występuje znaczące przekrwienie opatrunku, pozostaje on na stopie niezmieniany. Również ćwiczenia ruchomości palców – zarówno czynne jak i bierne zalecane są od pierwszej doby po operacji. Po wygojeniu rany pooperacyjnej należy kontynuować ćwiczenia według zaleceń lekarza - zwiększają one ruchomość stawów, zapobiegają przykurczom, zmniejszają obrzęk i przyśpieszają powrót do normalnej aktywności.

Rokowanie

Palce młoteczkowate są deformacją postępującą w czasie. Brak skutecznego leczenia oraz odwlekanie w czasie podjęcia decyzji o zabiegu operacyjnym, jeśli istnieje taka potrzeba, powoduje, że deformacja powoduje nie tylko defekty kosmetyczne, ale i staje się problemem zdrowotnym. Zaawansowane deformacje mogą upośledzać sprawność fizyczną chorego.

Profilaktyka

W przypadku tego schorzenia nie do przecenienia jest rola profilaktyki polegającej przede wszystkim na prawidłowym doborze obuwia- należy pamiętać o tym by było ono wygodne, miało okrągłe czubki i odpowiedni rozmiar. Nigdy nie należy nosić zbyt ciasnych butów, wskazane jest także unikanie obuwia na wysokim obcasie. Odpowiednią korektę stóp mogą zapewnić specjalnie wyprofilowane wkładki ortopedyczne , niekiedy wykonywane na indywidualne zamówienie, zgodnie z kształtem stopy.

Podsumowanie

Palce młotkowate to jedna z najczęstszych deformacji nabytych stóp. Powstaje ona najczęściej w wyniku nieprawidłowej dbałości o stopy, związanej głównie z noszeniem źle dobranego obuwia, złą postawą ciała oraz rzadziej- chorobami ogólnoustrojowymi. Deformacja częściej dotyka kobiety. W wyniku schorzenia dochodzi do „podwinięcia się” palców stopy, które pozostają stale w położeniu zgięciowym. Początkowo jest to tylko defekt kosmetyczny, który z czasem może powodować duże dolegliwości bólowe. Leczeniem schorzenia zajmują się lekarze ortopedzi. Dzisiejsza medycyna dysponuje skutecznymi i sprawdzonymi metodami leczenia deformacji palców stóp. W zależności od zaawansowania choroby stosowane są metody zachowawcze ( noszenie odpowiedniego obuwia, wkładek ortopedycznych, edukacja pacjenta) lub operacyjne. Istnieje kilka technik operacyjnych, które dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta. Zastosowanie powyższych metod leczenia pozwala w sposób trwały poprawić jakość i komfort życia.

Autor:
mgr Sylwia Płusa