Dyskopatia piersiowa

Dyskopatia  jest chorobą cywilizacyjną, która dotyka coraz szersze grono ludzi (blisko 40% społeczeństwa), uniemożliwiając często normalne funkcjonowanie. Dyskopatia w odcinku piersiowym, w stosunku do odcinka lędźwiowego czy szyjnego, jest dość rzadkim schorzeniem, co jest wynikiem budowy kręgosłupa w tym odcinku. Połączenie kręgów piersiowych z żebrami, sprawia iż odcinek ten charakteryzuje się najmniejszą ruchomością, ale dzięki temu poddawany jest najmniejszym obciążeniom. Schorzenie dotyka najczęściej osoby w 3-4 dekadzie życia (mechanizm urazowy) lub osoby starsze (mechanizm przeciążeniowy). Objawy dyskopatii piersiowej swoim zasięgiem obejmują narządy wewnętrzne i kończyny górne, co sprawia wiele trudności w diagnozowaniu. Bóle żołądka, kłucie w klatce piersiowej czy bóle opasujące mogą być zarówno wynikiem uszkodzenia krążka międzykręgowego jak i problemu w obrębie narządu wewnętrznego.

Postępowanie lecznicze w przebiegu dyskopatii obejmuje metody zachowawcze jak i interwencje chirurgiczne. Dobre efekty leczenia zachowawczego, sprawiają, iż decyzja o leczeniu operacyjnym powinna być poprzedzona próbą leczenia nieinwazyjnego.

Anatomia odcinka piersiowego kręgosłupa

Kręgosłup jest kluczową częścią szkieletu, który poza funkcją podporową i lokomocyjną, odpowiada także za ochronę rdzenia kręgowego. Podstawową jednostką anatomiczną kręgosłupa jest kręg, który w zależności od lokalizacji charakteryzuje się pewnymi różnicami w budowie. Pod względem budowy anatomicznej kręgosłup dzieli się na 4 odcinki:

• szyjny – składa się z 7 kręgów. Charakteryzuje się największą ruchomością oraz łukowatym wygięciem do przodu (lordoza szyjna)
• piersiowy – składa się z 12 kręgów, z którymi łączą się żebra tworzące klatkę piersiową. Z uwagi na fakt połączenia z żebrami, odcinek piersiowy charakteryzuje się ograniczoną ruchomością i większą sztywnością w stosunku do pozostałych odcinków (również z tego względu jest najmniej narażony na zmiany zwyrodnieniowe). Krzywizna kręgosłupa w odcinku piersiowym zwrócona jest ku tyłowi (kifoza piersiowa).
• lędźwiowy – składa się z 5 kręgów, które są najbardziej masywne ze wszystkich. W odcinku lędźwiowym krzywizna skierowana jest ku przodowi (lordoza lędźwiowa).
• krzyżowy – łączy kręgosłup z miednicą i składa się z 5 zrośniętych ze sobą kręgów tworzących kość krzyżową.

Reklama

Dyskopatia - mechanizm powstawania oraz etapy uszkodzenia krążka

Pojęcie dyskopatii jest bardzo szerokim terminem, który określa zmiany degeneracyjne w obrębie krążka międzykręgowego. Do rozwoju tych zmian może dochodzić na tle urazowym bądź przeciążeniowym (długotrwały proces).

Krążek międzykręgowy znajduje się pomiędzy kręgami, a dokładnie pomiędzy sąsiadującymi trzonami kręgowymi. Jego rola polega głównie na przyjmowaniu obciążeń jakim poddawany jest kręgosłup. Krążek amortyzuje wstrząsy, a także umożliwia ruchomość kręgosłupa, pełniąc rolę łożyska ślizgowego.

Krążek składa się z położonego centralnie jądra miażdżystego oraz otaczającego go pierścienia włóknistego. Jądro w dużej mierze składa się z wody, natomiast pierścień włóknisty utworzony jest przez włókna kolagenowe.

W wyniku powtarzających się przeciążeń bądź nagłego urazu dochodzi do pęknięć w obrębie pierścienia włóknistego i przemieszczania się jądra. W zależności od rozległości uszkodzenia, jądro pozostaje w obrębie krążka lub wydostaje się na zewnątrz.

Krążek międzykręgowy uszkadza się stopniowo, od zmian obejmujących wewnętrzne warstwy pierścienia, aż do całkowitego przerwania ciągłości i wydostania się jadra miażdżystego na zewnątrz. Poszczególne etapy uszkodzenia krążka międzykręgowego:

1. degeneracja – zmiany strukturalne obejmujące wewnętrzne warstwy pierścienia włóknistego. Pękanie pierścienia umożliwia wewnętrzne przemieszczanie się jądra miażdżystego w kierunku uszkodzenia. Etap ten prowokuje dolegliwości bólowe, które są wynikiem reakcji zapalnej.
2. protruzja (wypuklina) – w wyniku uszkadzania kolejnych warstw dochodzi do zmiany zewnętrznego obrysu krążka, jednak zachowana jest jeszcze ciągłość pierścienia. Wypuklina może prowokować dolegliwości bólowe poprzez nacisk na sąsiadujące struktury.
3. ekstruzja (przepuklina) – w wyniku uszkodzenia wszystkich warstw pierścienia włóknistego dochodzi do przerwania ciągłości i wydostania się na zewnątrz materiału jądra miażdżystego.
4. sekwestracja – najbardziej zaawansowany etap, objawiający się oderwaniem fragmentu jądra miażdżystego od pozostałej części krążka. Wolny fragment może się przemieścić zarówno do boku drażniąc korzenie nerwowe, jak i do kanału kręgowego drażniąc wówczas oponę twardą.

Reklama

Przyczyny dyskopatii piersiowej

Przepukliny krążka międzykręgowego są wynikiem nagłego urazu (np. wypadek komunikacyjny, dźwignięcie ciężaru) oraz zdecydowanie częściej powtarzających się niewielkich przeciążeń. Szkodliwe okazują się zarówno zbyt duże obciążenia, pod postacią pracy zawodowej bądź aktywności fizycznej, jak i całkowity brak aktywności oraz siedzący tryb życia. Ostatnie doniesienia naukowe wskazują, że wśród największych wrogów kręgosłupa, przyczyniających się do dyskopatii, należy wymieniać:

• brak aktywności fizycznej (osłabienie mięśni, zaburzona biomechanika stawów)
• nieprawidłowe wzorce ruchowe w codziennych aktywnościach (np. nieprawidłowe dźwiganie, wykonywanie czynności dnia codziennego)
• siedzący tryb życia
• sumujące się niewielkie mikrourazy

W przypadku dyskopatii piersiowej wyróżnia się dwa mechanizmy prowadzące do uszkodzenia krążka międzykręgowego:

• mechanizm urazowy dotyczy najczęściej młodych osób (ok. 30-40 roku życia) i wynika z bezpośredniego urazu (upadek na plecy) lub nagłej bardzo obciążającej aktywności

• mechanizm przeciążeniowy występuje częściej u osób starszych, u których obecne są zmiany zwyrodnieniowe pierścienia włóknistego, zmniejszające jego odporność na działanie sił zewnętrznych

Objawy

Dyskopatia w odcinku piersiowym występuje rzadko, ale jeśli już dojdzie do zmian degeneracyjnych, objawy nie ograniczają się tylko do okolicy piersiowej.

Objawy dyskopatii piersiowej:

• dolegliwości bólowe w obrębie narządów wewnętrznych

• zaburzenia oddychania (płytki oddech, uczucie kłucia przy wdechu)

• dolegliwości bólowe w klatce piersiowej (objawy „pseudozawałowe” – kłucie za mostkiem, duszności, ból za mostkiem)

• dolegliwości bólowe o charakterze promieniującym do kończyn górnych

• objawy sztywności i ograniczonej ruchomości kręgosłupa piersiowego

• wzmożone napięcie mięśni w obrębie odcinka piersiowego

• neuralgia żebrowa

• zaburzenia czucia o charakterze parestezji (mrowienie, palenie, drętwienie) zlokalizowane na przebiegu dermatomu

Wymienione wyżej objawy ulegają często nasileniu, kiedy dochodzi do wzrostu ciśnienia w klatce piersiowej podczas kichania, kaszlu czy śmiechu. 

Profilaktyka dyskopatii piersiowej

• regularna i umiarkowana aktywność fizyczna (regularny wysiłek wpływa na prawidłowe odżywienie krążków międzykręgowych)
• ograniczenie pozycji skrajnych z dodatkowym obciążeniem zewnętrznym
• unikanie długotrwałego przebywania w wymuszonych pozycjach
• unikanie negatywnych wzorców ruchowych (codzienna aktywność)

Reklama

Leczenie dyskopatii leczniczej

Charakter postępowania leczniczego uwarunkowany jest stanem pacjenta, choć z wyjątkiem pacjentów w ciężkim stanie (najczęściej z silnymi objawami neurologicznymi), najczęściej rozpoczyna się od leczenia zachowawczego.

W fazie ostrej zastosowanie ma farmakoterapia o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, a także pozycje ułożeniowe, które mają na celu łagodzenie dolegliwości bólowych. Stopniowo wdrażane jest postępowanie obejmujące zabiegi fizykoterapeutyczne (jonoforeza, laser, magnetronik, TENS) oraz działania manualne, mające na celu zmniejszenie obrzęku w obrębie segmentu ruchowego kręgosłupa. W związku z tym, iż nie istnieje złoty środek dla wszystkich pacjentów, terapeuci wykorzystują różnorodne techniki pracy, ale cel jest jeden:

• zmniejszenie obrzęku
• zwiększenie przestrzeni stawowej
• zmniejszenie odczynu zapalnego
• redukcja dolegliwości bólowych

W kolejnym etapie, postępowanie jest bardziej zaawansowane i ukierunkowane na przywrócenie prawidłowej ruchomości stawowej, odzyskanie równowagi mięśniowej, a także elastyczności, siły mięśniowej oraz prawidłowych ślizgów tkankowych. Ważnym aspektem jest również zmiana nieprawidłowych nawyków ruchowych, prowadzących do nadmiernego obciążania kręgosłupa. Praca nad świadomością własnego ciała uzupełniania jest specjalistycznymi ćwiczeniami, prowadzonymi pod opieką fizjoterapeuty.

W przypadkach bardzo rozległych uszkodzeń lub w stanach nie reagujących na leczenie zachowawcze, konieczna jest interwencja chirurgiczna. Na dzień dzisiejszy zabiegi wykonywane są w sposób małoinwazyjny, a w przypadku dyskopatii piersiowej, najczęściej zastosowanie ma:

• microdiscektomia to zabieg usunięcia przepukliny krążka międzykręgowego. Małoinwazyjna metoda, pozwalająca na uniknięcie długotrwałego unieruchomienia pacjenta. Czasami konieczne okazuje się dodatkowo implantowanie stabilizatora międzykolcowego, który umożliwia utrzymanie prawidłowej wysokości przestrzeni międzykręgowej.

Microdiscektomia obecnie jest złotym standardem leczenia operacyjnego schorzeń krążka międzykręgowego. Leczenie endoskopowe ma ogromną przewagę nad klasycznymi metodami operacyjnymi, ze względu na bardzo niewielkie uszkodzenia tkanek, niewielkie blizny i szybkie uruchamianie pacjentów.

Warto jednak pamiętać, iż leczenie operacyjne wymaga dalszego postępowania fizjoterapeutycznego, którego głównym celem jest uniknięcie nawrotu choroby (nawroty dyskopatii mogą występować nawet w 1/3 przypadków zabiegów chirurgicznych przepuklin). Powrót do życia sprzed zabiegu i brak jakichkolwiek zmian w stylu życia, bardzo mocno predysponuje do nawrotu dyskopatii.

Fizjoterapii pooperacyjna ma na celu:

• poprawę w zakresie kontroli nerwowo-mięśniowej
• odzyskanie prawidłowej mobilności
• poprawę świadomości pacjentów w zakresie bezpiecznych i niebezpiecznych pozycji kręgosłupa

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta
Bibliografia:

• Anatomia Człowieka, Adam Bochenek, Michał Reicher, PZWL, 2010
• Terapia Manualna Holistyczna, Andrzej Rakowski, 2011