Dehydratacja krążków międzykręgowych

Data ostatniej aktualizacji:
Polub portal
Dehydratacja krążków międzykręgowych

Pod pojęciem dehydratacji krążka międzykręgowego kryje się utrata wody, jaka ma miejsce (odwodnienie)w krążku międzykręgowym. Zjawisko to prowadzi do upośledzenia funkcji jaką spełnia krążek, a także przyczynia się do stopniowych zmian strukturalnych w obrębie jądra miażdżystego jak i pierścienia włóknistego.

W związku z tym prawidłowe nawodnienie krążka międzykręgowego jest niezwykle istotnym elementem funkcjonowania segmentów ruchowych kręgosłupa.

 

Anatomia krążka międzykręgowego

Krążek międzykręgowy, potocznie nazywany dyskiem, znajduje się pomiędzy trzonami sąsiadujących kręgów kręgosłupa, tworząc z nimi segmenty ruchowe. Krążek składa się z dwóch podstawowych elementów:

  • położonego centralnie jądra miażdżystego
  • pierścienia włóknistego, który otacza jądro

ale pamiętać należy także o blaszkach granicznych, które pokrywają od góry i od dołu jądro miażdżyste, pierścień włóknisty oraz środkowe części trzonów. Blaszki zbudowane są przede wszystkim z chrząstki włóknistej i szklistej, a ich rola polega na scalaniu trzonów sąsiadujących kręgów, a także przenoszeniu obciążeń z trzonów-funkcja ochronna. Blaszki graniczne są również miejscem gdzie swój początek biorą włókna, zarówno pierścienia i jądra miażdżystego.

krążek międzykręgowyJądro miażdżyste jest strukturą położoną centralnie, o półpłynnej konsystencji (galaretowata). Stanowi ono około 50-60% objętości krążka w wymiarze poprzecznym i położone jest bliżej tylnej części trzonu kręgowego. Głównym budulcem jądra jest tkanka chrzęstna i włóknista, która tworzy pewnego rodzaju „siateczkę”. Jądro miażdżyste ze względu na swoją budowę i obciążenia jakim jest poddawane, podatne jest na zmiany kształtu, przemieszczenia czy deformacje.

Pierścień włóknisty zbudowany jest z włókien kolagenowych i elastynowych, które ułożone są naprzemiennie i przebiegają w sposób skośny. Centralna część pierścienia miesza się z jądrem miażdżystym i charakteryzuje się mniej zorganizowanym układem przestrzennym w stosunku do części obwodowej. Pierścień włóknisty w części przedniej jak i po bokach jest silnie przymocowany do trzonu kręgowego, dodatkowo w części przedniej łączy się silnym przyczepem z więzadłem podłużnym przednim. Przyczep tylny na trzonie kręgu charakteryzuje się mniejszą wytrzymałością, dodatkowo połączenie z więzadłem podłużnym tylnym nie jest tak odporne jak w części przedniej.



Jaką rolę spełniają krążki międzykręgowe?

Rolę krążków międzykręgowych można określić następująco:

  1. zapewniają amortyzację kręgosłupa

Struktura jądra miażdżystego umożliwia absorpcję obciążeń oddziałujących na kręgosłup. Jądro amortyzuje napięcia i naciski poprzez rozprowadzanie ich na wszystkie strony. Zdolność jądra do odkształcania się chroni struktury okołostawowe przed negatywnym działaniem sił zewnętrznych.

  1. umożliwiają ruchomość kręgosłupa – spełniają rolę „łożyska ślizgowego”

Obecność w pierścieniu jak i w jądrze włókien elastycznych oraz ich skośny układ, umożliwiają pewien zakres ruchu pomiędzy kręgami. Suma zakresów ruchu z poszczególnych jednostek ruchowych kręgosłupa pozwala na funkcjonalne ruchy kręgosłupa: zgięcie, wyprost, zgięcia boczne, rotacje oraz ruchy złożone.

  1. stabilizują kręgosłup

Wytrzymałe (kolagen) ale i elastyczne włókna pierścienia łączą krążki z trzonami kręgów sąsiadujących, tworząc w ten sposób jedną całość.  Poza stabilizacją, krążek chroni także przed ruchami o zbyt dużej amplitudzie (ochrona przed uszkodzeniem mechanicznym).

Naturalne starzenie się krążków międzykręgowych

Wraz z upływem czasu rozpoczyna się proces starzenia organizmu, w tym także krążka międzykręgowego. Doniesienia naukowe wskazują, iż początek tego procesu w obrębie dysków rozpoczyna się już na przełomie 20-25 roku życia. Niesie to za sobą pewne zmiany w strukturze, objawiające się przede wszystkim spadkiem zawartości proteoglikanów w jądrze miażdżystym (główny budulec jądra miażdżystego).

PROTEOGLIKANY -  wielocząsteczkowe składniki substancji pozakomórkowej, które charakteryzują się:

  • posiadają właściwości żelujące
  • dzięki możliwości wiązania kationów wpływają korzystnie na uwodnienie tkanki łącznej
  • wpływają na ściśliwość chrząstki
  • wzajemnie oddziałują z kolagenem i elastyną


Zanikające proteoglikany zostają zastąpione przez kolagen, co w konsekwencji prowadzi do większej sztywności oraz spadku uwodnienia krążka międzykręgowego. Stopniowo zawartość kolagenu w jądrze i pierścieniu staje się bardzo zbliżona, przez co jądro miażdżyste nie jest już w stanie prawidłowo spełniać swojej roli.

Mało elastyczne jądro miażdżystego zaczyna degeneracyjnie wpływać na pierścień włóknisty, który nie może utrzymać jądra w centralnym położeniu. Pojawiają się pęknięcia (promieniste, poprzeczne), które początkowo obejmują warstwę wewnętrzną a w miarę działania sił zewnętrznych również i zewnętrzną. Wytrzymałość mechaniczna pierścienia włóknistego spada, a sumujące się mikrourazy prowadzą do całkowitego przerwania i wydostania się zawartości jądra miażdżystego na zewnątrz. Przedostanie się jądra poza pierścień powoduje spadek wysokości krążka oraz zwężenie kanału kręgowego (stenoza), a czasami także ucisk na korzenie nerwowe.

Zmiany nawodnienia krążków w ciągu dnia oraz na przestrzeni lat

Zaburzone nawodnienie krążka międzykręgowego jest początkiem patologicznego procesu, prowadzącego do zaburzenia struktury, upośledzenia funkcji, a także zespołów bólowych kręgosłupa.

Zawartość wody w krążku międzykręgowym zmienia się na przestrzeni lat, ale także w ciągu każdego dnia i w zależności od wykonywanych czynności.

Zmiany nawodnienia wynikające ze starzenia się organizmu przedstawiają się następująco:

  • zawartość wody w jądrze miażdżystym
  • po urodzeniu – ok. 88%
  • 18 rok życia – ok. 80%
  • 77 rok życia – ok. 69%
  • Zawartość wody w pierścieniu włóknistym
  • po urodzeniu – ok. 78%
  • 30 rok życia – ok. 70%
  • okres od 30 roku życia aż do później starości – nawodnienie utrzymuje się na poziomie 70%

Przedstawione wyniki  pokazują, iż poziom nawodnienia jądra miażdżystego i pierścienia włóknistego w starszym wieku jest bardzo zbliżony.

Istotne różnice w nawodnieniu krążka odnotowuje się także w ciągu doby, co związane jest ze sposobem zaopatrywania krążka w krew oraz substancje odżywcze. W związku z tym, iż krążki posiadają żywe komórki, które aby prawidłowo funkcjonować potrzebują substancji odżywczych, konieczne jest ich zaopatrywanie w niezbędne produkty. Proces odżywiania i usuwania szkodliwych produktów przemiany materii zachodzi na drodze dyfuzji z trzonami kręgów, ponieważ krążki międzykręgowe nie posiadają własnej sieci naczyń krwionośnych (część naukowców twierdzi, iż do około 25-30 roku życia krążki posiadają naczynia krwionośne, które stopniowo zanikają – proces starzenia się tkanek). Zjawisku dyfuzji sprzyja różnica ciśnień, które oddziałują na krążki w trakcie dnia – pionowa postawa ciała powoduje ściskanie krążka, który w trakcie nocy ulega rozprężeniu i ponownie zostaje uwodniony (rehydratacja) i zaopatrzony w składniki odżywcze. Niestety w niektórych przypadkach, nawet odpoczynek w nocy uniemożliwia rozluźnienie krążka międzykręgowego. Ma to miejsce, kiedy krążek „zatrzaskuje” się w przestrzeniach międzykręgowych, w wyniku zbyt dużego napięcia mięśni i więzadeł.

Jak chronić krążki międzykręgowe przed nadmierną utratą wody?

Nie jesteśmy w stanie zatrzymać procesu starzenia się organizmu, ale poprzez świadome „użytkowanie” swojego kręgosłupa, możemy wydłużyć czas jego sprawności i braku dolegliwości bólowych. Podstawowych zasad profilaktyki przestrzegać należy każdego dnia:

  • utrzymywanie prawidłowej postawy ciała – pozycja stojąca i siedząca
  • w przypadku długotrwałego przebywania w pozycjach statycznych, zalecane jest częste robienie krótkich przerw. Przerwy powinny być aktywne, co oznacza krótki spacer bądź wykonanie kilku ćwiczeń.
  • regularne nawadnianie organizmu
  • utrzymywanie prawidłowej masy ciała – każdy dodatkowy kilogram zwiększa nacisk osiowy na krążki międzykręgowe
  • regularna i umiarkowana aktywność fizyczna – indywidualny dobór

aktywność fizyczna - hiking

  • ćwiczenia ukierunkowane na dążenie do równowagi mięśniowej, poprawy elastyczności włókien mięśniowych

fitness

  • trakcja kręgosłupa przyczynia się do rozciągnięcia kręgosłupa, poprawy elastyczności włókien mięśniowych, a także stymulacji krążenia krwi. Ma to bezpośredni wpływ na lepsze odżywienie krążków międzykręgowych oraz daje im możliwość swobodnego rozprężenia i repozycji.

ćwiczenie auto-trakcji

ćwiczenia - trakcja kręgosłupa

Opracowała: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Oceń artykuł:
Ocena:
5/5 (2)