Złamanie przedramienia

Przedramię jest częścią kończyny górnej, która znajduje się między stawem łokciowym, a nadgarstkiem. Składa się z dwóch równolegle ułożonych kości: promieniowej oraz łokciowej. Jego najważniejszą funkcją mechaniczną, są ruchy rotacyjne - odwracanie i nawracanie ręki. Złamania przedramienia są najczęściej występującymi złamaniami w obrębie kończyn górnych. Mogą obejmować jedną z kości lub obie równocześnie. Najczęstszą przyczyną złamania jest uraz, powstający w wyniku upadku na przedramię lub wyprostowaną rękę, także uderzenia bezpośredniego czy wypadku komunikacyjnego. Ryzyko uszkodzeń w obrębie przedramienia zwiększają choroby układowe, osteoporoza oraz nowotwory kości. Złamania przeciążeniowe w tej okolicy zdarzają się niezwykle rzadko. W większości przypadków dochodzi do uszkodzeń kości w części dalszej (okolice nadgarstka), ale również w części środkowej (trzon) oraz bliższej (okolice łokcia).

Przyczyna

Przyczyną złamań przedramienia jest uraz, powstający w wyniku upadku lub uderzenia bezpośredniego. Mechanizm urazu może warunkować miejsce uszkodzenia kości. Do złamania wyrostka łokciowego kości łokciowej dochodzi najczęściej z powodu bezpośredniego urazu, upadku na zgięty staw łokciowy lub podczas jego nagłego, silnego zgięcia z równoczesnym napięciem mięśnia trójgłowego ramienia. Złamanie wyrostka dziobiastego kości łokciowej (występuje rzadko) może być efektem zwichnięcia stawu łokciowego. Złamania głowy i szyjki kości promieniowej występują w następstwie bezpośredniego urazu lub odwiedzenia wyprostowanego przedramienia, najczęściej z towarzyszeniem zwichnięcia łokcia. Uszkodzenia trzonów powstają z reguły w wyniku upadku na przedramię lub bezpośredniego uderzenia. Na skutek izolowanego złamania kości łokciowej może dochodzić do jednoczesnego zwichnięcia głowy kości promieniowej (złamanie typu Monteggia). Tego typu uraz obarczony jest ryzykiem uszkodzenia głębokiej gałęzi nerwu promieniowego. Z kolei izolowanemu złamaniu kości promieniowej może towarzyszyć równoczesne zwichnięcie stawu promieniowo – łokciowego dalszego (złamanie typu Galeazzi). Złamania dalszej nasady kości promieniowej występują na skutek upadku na wyprostowaną kończynę górna przy zgięciu grzbietowym stawu promieniowo – nadgarstkowym oraz nawróconym przedramieniu (złamanie typu Collesa), a także przy zgięciu dłoniowym (złamanie typu Smitha). Występują one najczęściej u osób starszych (osteoporoza) oraz u sportowców uprawiających dyscypliny predysponujące do częstych upadków (sporty kontaktowe). Złamaniom w obrębie przedramienia mogą towarzyszyć urazy współistniejące jak: uszkodzenia tkanek miękkich, naczyń krwionośnych, nerwów, zwichnięcia stawu łokciowego, złamania kości nadgarstka czy uszkodzenia stawu łokciowego.

Objawy

Podstawowym objawem złamania kości przedramienia jest ból. Dolegliwości nasilają się podczas próby poruszania kończyną. Charakterystyczne jest występowanie obrzęku w miejscu uszkodzenia oraz zasinienie i zaczerwienienie tej okolicy. Może występować deformacja (uwypuklenie lub wystawanie okolicy złamania) spowodowana przemieszczeniem odłamów kostnych. W przypadku dzieci, złamania mogą nie być oczywiste, ze względu na występowanie złamań typu „ zielona gałązka”, które charakteryzują się brakiem przerwania grubej okostnej (złamanie podokostnowe) lub przerwaniem jednostronnym, gdzie nie występują przemieszczenia kostne. W poważniejszych urazach przedramienia może dochodzić do jego bezwładnego zwisania lub innego ustawienia. Zwiększona ruchomość stawu promieniowo – łokciowego występuje przy uszkodzeniach bliższej części przedramienia. Typowym objawem przy każdym rodzaju złamań jest ograniczenie funkcji kończyny.

Rozpoznanie

Rozpoznanie złamania przedramienia jest możliwe na podstawie szczegółowego wywiadu, badania klinicznego oraz występujących objawów. Najczęściej wykonuje się badanie RTG w celu potwierdzenia diagnozy. W razie wątpliwości wykonuje się badanie tomografem komputerowym, który w sposób najdokładniejszy oceni linię złamania. Istotne jest rozpoznanie ewentualnych ubytków neurologicznych czy niedokrwiennych. Zaburzenia czucia, drętwienia, parestezje, mogą świadczyć o ucisku nerwów i naczyń przez przemieszczone odłamy kostne. Wymaga to podjęcia szybkiego leczenia. Dodatkowo należy upewnić się czy nie doszło do innych uszkodzeń w okolicy łokcia oraz nadgarstka.

Leczenia / Fizjoterapia

Złamania kości przedramienia możemy leczyć zachowawczo lub operacyjnie. Przy złamaniach bez przemieszczenia stosuje sie nieruchomienie na 4- 6 tygodni za pomocą szyny lub opatrunku gipsowego. W przypadku nieznacznego przemieszczenia, możliwe jest zastosowanie nastawienia zamkniętego oraz późniejsze unieruchomienia. W tym czasie konieczne jest wykonywanie kontrolnych zdjęć RTG w odstępach cotygodniowych. Leczenie tego typu stosowane jest głównie u dzieci, z uwagi na występujący u nich prawidłowy i szybki zrost kostny. Najczęściej jednak, konieczne jest wdrożenie leczenia chirurgicznego, które przynosi zdecydowanie lepsze rezultaty od metod zachowawczych. Przede wszystkim minimalizuje ryzyko późniejszych powikłań jak: ograniczenie ruchomości, widoczne deformacje kości, niestabilność przedramienia, przykurcze mięśni oraz wczesne zmiany zwyrodnieniowe. Zabieg operacyjny wskazany jest w przypadku złamań niestabilnych, otwartych, znacznego przemieszczenia kości, ucisku nerwów i naczyń krwionośnych oraz braku możliwości zamkniętej repozycji kości. Decyzja dotycząca operacji powinna być podjęta w oparciu o doświadczenie chirurga oraz możliwości sprzętowe szpitala. Zabieg chirurgiczny polega na zespoleniu odłamów kostnych za pomocą metody gwoździowania śródszpikowego. Zarówno w przypadku leczenia operacyjnego jak i zachowawczego ostatnim etapem jest odpowiednio przeprowadzona rehabilitacja. Wczesny okres pooperacyjny wymaga stosowania działań przeciwbólowych i przeciwobrzękowych jak: zimne okłady oraz farmakoterapia, a także pola magnetycznego (także przy unieruchomieniu w gipsie), które wspomoże zrost kostny. W czasie unieruchomienia, wykonuje się ćwiczenia odsłoniętych palców, w celu poprawy krążenia i odżywienia kończyny. Plan rehabilitacji powinien obejmować również zabiegi z zakresu fizykoterapii. Oprócz wcześniej wspomnianego pola magnetycznego, stosuje się ultradźwięki oraz laseroterapię (pobudzenie zrostu kostnego), krioterapię ( przeciwbólowo, przeciwobrzękowo), elektrostymulację (wzmocnienie osłabionych mięśni), a także kąpiel wirową czy lampę sollux (poprawienie ukrwienia i odżywienia tkanek). W kolejnym etapie wykonuje się ćwiczenia lecznicze (kinezyterapię), których celem będzie wzmocnienie siły mięśniowej, poprawa elastyczności mięśni, stabilizacji oraz czucia głębokiego kończyny. Przy dłuższym unieruchomieniu zaleca się terapię manualną oraz masaż tkanek głębokich, które wpłyną na zwiększenie ruchomości usztywnionych tkanek oraz zmniejszenie ich napięcia. Okres powrotu do pełnej sprawności uzależniona jest od indywidualnych możliwości pacjenta i może trwać od kilku tygodni do roku.

Podsumowanie

Przedramię jest częścią kończyny górnej, która leży między stawem łokciowym, a nadgarstkiem. Składa się z dwóch równolegle ustawionych kości: promieniowej i łokciowej. Złamania w jego obrębie wynikają najczęściej z urazu spowodowanego upadkiem na wyprostowaną kończynę dolną lub bezpośrednio na przedramię. Mogą być także rezultatem bezpośredniego uderzenia czy wypadku komunikacyjnego. Rzadziej dochodzi do uszkodzenia na skutek przeciążeń. Charakterystycznym objawem złamania kości jest ból nasilający się podczas ruchów kończyny. Najczęściej występuje także obrzęk oraz zasinienie w miejscu urazu. W niektórych przypadkach widoczne mogą być deformacje, spowodowane przemieszczeniem odłamów kostnych. Rozpoznanie złamania opiera się na szczegółowym wywiadzie, badaniu klinicznym oraz występujących objawach. Konieczne jest wykonanie badania RTG, które powinno potwierdzić diagnozę. Niekiedy niezbędne jest badanie tomografem komputerowym. Postępowanie lecznicze w przypadku złamania kości przedramienia może być zachowawcze lub chirurgiczne. Złamania bez przemieszczeń lub z niewielkim przemieszczeniem, z możliwością repozycji zamkniętej dobrze reagują na leczenie zachowawcze (szczególnie u dzieci). Niezbędne jest wówczas unieruchomienie kończyny na 4 – 6 tygodni w opatrunku gipsowym. Złamania z przemieszczeniem, otwarte, z objawami neurologicznymi lub niepoddające się nastawieniu zamkniętemu, wymagają postępowania operacyjnego. Polega ono na zespoleniu odłamów kostnych za pomocą gwoździa sródszpikowego. Zarówno po unieruchomieniu jak i po zabiegu operacyjnym konieczna jest rehabilitacja. W początkowej fazie polega ona na postępowaniu przeciwbólowym i przeciwobrzękowym (okłady z lodu, farmakoterapia, fizykoterapia). Kolejno wprowadza się ćwiczenia mające na celu wzmocnienie i uelastycznienie mięśni w obrębie przedramienia i okolicznych stawów, a także zwiększenie zakresu ruchomości, poprawę stabilizacji oraz czucia głębokiego. Rehabilitacja wspomoże powrót przedramienia do pełnej sprawności i zmniejszy ryzyko kolejnych epizodów urazowych w obrębie kończyny.

Autor:
mgr Radosław Biały
Fizjoterapeuta