Skręcenie stawu kolanowego

Urazy dotyczą często osób aktywnych fizycznie. Kontuzji ulega, każdy staw naszego organizmu. Niewłaściwie wykonywane rozmaite formy aktywności ruchowej doprowadzają do zaburzenia prawidłowej pracy stawu. Bardzo często kontuzji ulega kolano. Jest to jeden z najważniejszych stawów zapewniający nam prawidłową aktywność ruchową.

Skręcenie stawu kolanowego

Staw kolanowy ze względu na swoją złożona budowę ulega często skręceniu, które w perspektywie czasu może prowadzić do uszkodzenia więzadeł, łąkotek lub powierzchni stawowych. Skręcenie kolana polega na przekroczeniu anatomicznie uwarunkowanego zakresu ruchu. Dochodzi do niego podczas uprawiania sportu związanego ze skokami, podczas nagłego zatrzymania lub gwałtownej zmiany kierunku ruchu. Bardzo często do skręcenia kolana dochodzi również podczas wykonywania codziennych czynności takich jak np. wsiadanie lub wysiadanie z samochodu.

Reklama

Budowa stawu kolanowego

Staw kolanowy stanowi ruchome połączenie kości piszczelowej i udowej. Z przodu omawianej struktury umiejscowiona jest rzepka, która poprawia biomechanikę w przedniej części  kolana. Powierzchnie stawowe kości budujących staw kolanowy pokryte są chrząstką stawową, która zapewnia wykonywanie płynnego ruchu. Wewnątrz stawu znajdują się dwie łąkotki – boczna i przyśrodkowa. Pełnią one funkcję amortyzatorów, zmniejszających nacisk obciążenia na określone struktury wewnątrzstawowe. Staw kolanowy otoczony jest torebką stawową, która wspomaga prawidłową stabilizację. Zawiera ona również płyn stawowy, który pełni funkcje odżywczą.

Bardzo ważnymi elementami budującymi omawiany staw są więzadła takie jak:

• Więzadło krzyżowe przednie (ACL) przebiega od powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego kości udowej do pola międzykłykciowego przedniego kości piszczelowej. Utworzone jest z dwóch pęczków: pęczka przednio-przyśrodkowego i pęczka tylno-bocznego. Długość więzadła wynosi między 31-38 mm a szerokość 10-12 mm,

• Więzadło krzyżowe tylne (PCL) ma swoje przyczepy na bocznej powierzchni przyśrodkowego kłykcia kości udowej oraz na tylnej powierzchni bliższego końca kości piszczelowej. Więzadło składa się z dwóch pęczków: pęczka przednio-bocznego napinającego się podczas zgięcia stawu kolanowego i pęczka tylno-przyśrodkowego napiętego w trakcie wyprostu stawu kolanowego. Długość więzadła wynosi 38 mm a szerokość 13 mm,

• Więzadło poboczne strzałkowe (LCL) przyczepia się do nadkłykcia bocznego kości udowej i powierzchni bocznej głowy strzałki,

• Więzadło poboczne piszczelowe (MCL) przebiega od nadkłykcia kości udowej do kłykcia kości piszczelowej,

• Więzadło właściwe rzepki. Więzadło rzepki będące częścią środkową wspólnego ścięgna mięśnia czworogłowego uda.

W okolicy stawu kolanowego wyróżnić można 8 kaletek:

• kaletka nadrzepkowa – znajdująca się między powierzchnią przednią kości udowej a ścięgnem mięśnia czworogłowego uda; zachyłek podkolanowy- między ścięgnem mięśnia podkolanowego a kłykciem bocznym kości piszczelowej,
• kaletka gęsia – oddziela ścięgna mięśnia krawieckiego, smukłego i półścięgnistego,
• kaletka przyśrodkowa mięśnia brzuchatego łydki – leży pod przyczepem bliższym ścięgna głowy przyśrodkowej mięśnia brzuchatego łydki,
• kaletka mięśnia półbłoniastego – leży między głową przy­środkową mięśnia brzuchatego łydki a ścięgnem mięśnia półbłoniastego,
• kaletka podskórna przedrzepkowa – leży między skórą a przednią powierzchnią rzepki,
• kaletka podskórna podrzepkowa – leży między skórą a guzowatością piszczeli,
• ka­letka podrzepkowa głęboka – leży między więzadłem rzepki a przednią powierzchnią kości piszczelowej.

Unaczynienie tętnicze kolana pochodzi głównie od tętnicy podkolanowej. Odchodzące od niej gałęzie tętnicze: tętnica górna przyśrodkowa kolana, tętnica górna boczna kolana, tętnica dolna przyśrodkowa kolana, tętnica dolna boczna kolana tworzą sieć stawową kolana. Jedynie tętnica środkowa kolana nie bierze udziału w two­rzeniu sieci stawowej kolana. Dodatkowo od góry i od strony przyśrodkowej uda biegnie tętnica zstępująca kolana od tętnicy udowej. Od dołu i od strony bocznej biegnie tętnica wsteczna piszczelowa przednia, odchodząca od tętnicy piszczelowej przedniej. Krew żylna spływa przez siatkę naczyń żylnych głębokich towarzyszących naczyniom tętniczym oraz przez dopływy naczyń żylnych do żył: odpiszczelowej i odstrzałkowej.
Unerwienie okolicy stawu kolanowego i samego stawu pochodzi od nerwów: strzałkowego wspólnego i piszczelowego. Unerwienie skóry okolicy kolana pochodzi od gałęzi skórnych nerwu udowego od przodu oraz od gałęzi nerwu skórnego uda tylnego i gałęzi skórnej nerwu strzałkowego od tyłu.

Reklama

Rodzaje skręceń stawu kolanowego

Wyróżnić można następujące rodzaje skręcenia stawu kolanowego:

• Polegające na nieznacznym naciągnięciu więzadeł i torebki stawowej. Zostaje zachowana wówczas stabilność kolana,
• Polegające na całkowitym rozerwaniu torebki stawowej. Podczas takiego urazu często dochodzi do rozerwania poszczególnych włókien kolagenowych,
• Polegające na całkowitym uszkodzeniu torebki stawowej wraz z silnym uszkodzeniem więzadeł. W tym przypadku zostaje całkowicie zaburzona stabilizacja i biomechanika kolana,
• Polegające na oderwaniu określonego więzadła wraz z fragmentem kostnym. Jest to najpoważniejszy uraz z powyższych wymagający szybkiej interwencji medycznej związanej również z zabiegiem operacyjnym.

Objawy skręcenia stawu kolanowego

Skręcony staw kolanowy generuje określone objawy do, których zalicza się przede wszystkim:

• Ból – zazwyczaj ostry, nagły pojawiający się bezpośrednio po urazie. Zwiększa się podczas wykonywania ruchu w stawie,
• Obrzęk – szybko narastający bezpośrednio po urazie. Powstaje wówczas na skutek gromadzenie się określonego płynu w przestrzeni pozakomórkowej. Może powstać również krwiak na skórze,
• Wysięk – powstaje na skutek stanu zapalnego. Występuje nadmierna ilość płynu w stawie,
• Trzaskanie, przeskakiwanie – najczęściej występujące podczas wykonywania określonego ruchu lub dynamicznego obciążania,
• Niestabilność – zazwyczaj pojawia się po jakimś czasie. Mamy wówczas do czynienia z niekontrolowanym wykonywaniem ruchów w stawie. Mamy wrażenie „uciekania’’ kolana podczas aktywności fizycznej.

Staw kolanowy- diagnostyka skręcenia

Skręcenie stawu kolanowego jest poważnym urazem. Dlatego przeprowadzenie dokładnej i wnikliwej diagnostyki jest bardzo ważne. W pierwszej kolejności opiera się ona na wykonaniu dokładnego wywiadu z pacjentem oraz przeprowadzenia wnikliwego badania lekarskiego. Następnie zleca się wykonanie badania rentgenowskiego (RTG)  w celu wykluczenia ewentualnych złamań wewnątrz stawowych. Kolejnymi dokładnymi badaniami  obrazowymi jakie należy wykonać w przebiegu powyższego schorzenia są ultrasonografia (USG) oraz rezonans magnetyczny (RM). Opisywane badania w dużej mierze uwidaczniają w sposób wyraźny uszkodzenia tkanek miękkich np. więzadeł. Jeżeli skala uszkodzeń wewnątrzstawowych jest duża, a badania diagnostyczne nie są w stanie zobrazować skali uszkodzenia, wówczas należy wykonać artroskopię. Przez niewielkie nacięcia wprowadzany jest artroskop do środka stawu. Dzięki tej metodzie lekarz wykonujący zabieg jest w stanie dokładnie obejrzeć wszystkie struktury umiejscowione wewnątrz stawu. Na chwilę obecną artroskopia jest najdokładniejszą metodą diagnostyczna stosowaną w przebiegu skręcenia stawu kolanowego.

Reklama

Staw kolanowy – leczenie skręcenia

Leczenie skręcenia stawu kolanowego jest procesem skomplikowanym oraz wymagającym pełnego zaangażowania pacjenta jak i lekarza lub terapeuty. Możemy podzielić je w zależności od stopnia uszkodzenia na postępowanie zachowawcze (nieoperacyjne) lub operacyjne.
Leczenie zachowawcze można podzielić na:

• Postępowanie zapobiegawcze – polegające przede wszystkim na właściwym usztywnieniu stawu przy pomocy odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego takiego jak np. orteza, opaska elastyczna. W celu odciążenia stawu można również zastosować kule łokciowe. Wskazane jest również wprowadzenie kinesiotapingu w celu odciążenia stawu i zmniejszenia nacisku ciężaru ciała na uszkodzone elementy stawowe,
• Postępowanie farmakologiczne – polega ono przede wszystkim na przyjmowaniu doustnie leków o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym, przeciwobrzękowym oraz poprawiającym krążenie. Przyjmowanie powyższych leków musi odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza. Można również stosować iniekcję bezpośrednio do stawu, który uległ urazowi w celu szybszej odbudowy struktur wewnątrzstawowych,
• Postępowanie biologiczne – polega na podaniu do uszkodzonego stawu np. komórek macierzystych w celu szybszej regeneracji uszkodzonych struktur wewnątrzstawowych,
• Postępowanie fizjoterapeutyczne – polega na zastosowaniu pełnej gamy zabiegów z zakresu fizykoterapii i kinezyterapii (leczenie ruchem).

Jeżeli powyższe postępowanie zachowawcze nie przynosi oczekiwanego efektu, należy rozważyć leczenie operacyjne. Leczenie chirurgiczne skręcenia stawu kolanowego stosuje się w dużej mierze w przypadku uszkodzenia więzadła zwłaszcza krzyżowego przedniego ACL. Leczenie operacyjne polega na zastąpieniu zerwanego więzadła krzyżowego przedniego odpowiednio dopasowanym przeszczepem. Aby dokładnie przymocować przeszczep do kości należy wywiercić odpowiednie kanały kostne w miejscach naturalnego przyczepu więzadła. Do prawidłowego umocowania zerwanej struktury służą implanty czyli dwie śrubki, które mogą być biowchłanialne lub pozostać w kości przez całe życie. Po rekonstrukcji więzadła wskazana jest rehabilitacja. W przypadku skręcenia stawu kolanowego może, również dojść do uszkodzenia łąkotki. Wówczas leczenie chirurgiczne polega na artroskopowym usunięciu uszkodzonego fragmentu łąkotki. Po tego typu zabiegu należy wprowadzić bezzwłocznie również rehabilitację.

Powikłania po skręceniu stawu kolanowego

Nieumiejętne leczenie skręcenia stawu kolanowego może doprowadzić w perspektywie czasu do wielu powikłań takich jak:

• Trwała niestabilność stawu,
• Uszkodzenie łąkotek,
• Uszkodzenie chrząstki stawowej,
• Zwyrodnienie stawu,
• Zaburzenie biomechaniki stawu,
• Rozciągnięcie lub uszkodzenie przeszczepu.

Autor: dr n. med. Kamil Klupiński,
fizjoterapeuta sportowy, kierownik poradni rehabilitacyjnej

Piśmiennictwo, Bibliografia:

• Gielecki J: Atlas anatomii Granta; wydanie I, Wrocław, 2002.

• Bochenek A, Reicher M: Anatomia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2002, Tom I: 587-600.

• Edson C.J, Fanelli G.C.: The Multiple ligament injured knee. SpringerVerlag. New York 2004.