Złamania kompresyjne kręgosłupa: przyczyny, objawy, leczenie

Złamania kompresyjne kręgosłupa uszkodzeniem obejmują trzony kręgowe , w których dochodzi do ich zapadnięcia oraz obniżenia wysokości. Złamania te dotyczą najczęściej kręgów w odcinku piersiowym, głównie Th 10-Th 12 oraz w górnym odcinku lędźwiowym – L1 – L2.

Do złamań kompresyjnych dochodzi w konsekwencji urazów, są to upadki, wypadki komunikacyjne bądź bezpośrednie urazy. Bardzo często złamania występują w przebiegu osteoporozy, wówczas nawet niewielkie siły prowadzą do poważnych uszkodzeń w obrębie trzonów kręgowych.

Ze względu na bogate unerwienie trzonów, złamanie charakteryzuje się silnymi dolegliwościami bólowymi. W przypadkach rozległych uszkodzeń może dojść do drażnienia struktur nerwowych znajdujących się w kanale kręgowym, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń neurologicznych (zaburzenia czuciowe i/lub ruchowe).

Postępowanie w przypadku złamań kompresyjnych obejmuje zarówno leczenie zachowawcze jak i chirurgiczne. W Polsce zdecydowanie częściej złamania kompresyjne leczy się zachowawczo, poprzez usztywnienie oraz odpoczynek i rehabilitację. Pojawia się jednak coraz więcej doniesień wskazujących na dużą skuteczność i pozytywne opinie zabiegów wertebroplastyki oraz kyfoplastyki balonowej.

Złamania kompresyjne – gdzie się lokalizują

Kręgosłup człowieka jest złożoną strukturą, która składa się ze sztywnych kręgów połączonych ze sobą poprzez stawy oraz uzupełniona przez więzadłami, zapewniające stabilizację. Kręgosłup tworzy pewnego rodzaju kolumnę  ułożonych na sobie kręgów, które składają się z poszczególnych elementów:

• trzon kręgowy
• łuk kręgowy
• wyrostki poprzeczne
• wyrostek kolczysty
• wyrostki stawowe górne i dolne

Złamania kompresyjne lokalizują się najczęściej w trzonach kręgowych, a dokładniej w jego przednich częściach. Uszkodzeniu ulega istota gąbczasta tkanki kostnej, w której dochodzi do rozkawałkowania oraz zmiażdżenia. Rozległe urazy czasami prowadzą do uszkodzenia również w tylnej części trzonu, co ze względu na sąsiedztwo kanału kręgowego oraz biegnącego wewnątrz rdzenia, grozi ryzykiem powikłań neurologicznych.

Przyczyny złamań kompresyjnych

Do złamań kompresyjnych dochodzi w momencie zadziałania zbyt dużych sił na trzony kręgowe, które zapadają się, przyjmując kształt klina. Czasami jednak przyczyna leży w zaburzonej strukturze tkanki kostnej bądź współistniejących chorobach. Zdrowy kręgosłup przystosowany jest do przyjmowania dużych obciążeń i absorbowania wstrząsów. Jednak w sytuacji toczącego się procesu chorobowego (np. osteoporoza, zmiany nowotworowe) nawet niewielkie siły mogą doprowadzić do złamania kości.

Przyczyny złamań kompresyjnych kręgosłupa:

1. Osteoporoza – stanowi bardzo częstą przyczynę złamań kompresyjnych, co wynika z postępujących zmian strukturalnych w obrębie tkanki kostnej. W zależności od stopnia zaawansowania osteoporozy, złamania mogą być wynikiem czynności dnia codziennego, takich jak: podniesienie przedmiotu, wykonanie gwałtowanego ruchu czy nawet tylko pochylenie się do przodu.

2. Upadek / uraz – złamania kompresyjne powstają w wyniku upadku na pośladki lub nogi (zeskok z podwyższenia) ale także podczas wypadków komunikacyjnych czy innych gwałtownych urazów, kiedy siły kompresyjno-ściskające przekraczają wytrzymałość tkanki kostnej.

3. Choroba nowotworowa – zmiany nowotworowe bardzo często obejmują kości, doprowadzając do stopniowego niszczenia ich struktury, co w konsekwencji objawia się spadkiem odporności i wytrzymałości na siły zewnętrzne. Zaawansowana choroba nowotworowa powoduje, iż nawet niewielkie obciążenia mogą doprowadzić do złamania.

Reklama

Objawy

Typowym objawem złamania jest ból, który w przypadku nagłego urazu jest ostry i zlokalizowany przede wszystkim na poziomie uszkodzenia. Zdarza się jednak, zwłaszcza u osób starszych, iż złamania kompresyjne przebiegają bezobjawowo przez dłuższy czas. Tego typu złamania mają tendencję do stopniowego narastania zmian w strukturze tkanki kostnej (zmiany te przebiegają nie dając żadnych objawów), dopiero w momencie zapadnięcia się trzonu kręgowego nagle pojawiają się silne dolegliwości.

Złamania kompresyjne będące konsekwencją nagłego urazu charakteryzują się:

• miejscowy ból, z możliwością promieniowania do boku
• nasilanie dolegliwości bólowych przy ruchach, zwłaszcza podczas pochylania tułowia do przodu
• miejscowa bolesność uciskowa
• wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych
• zaburzenia neurologiczne w przypadku drażnienia korzeni nerwowych

Konsekwencje złamań kompresyjnych mają często charakter przewlekły i objawiają się:

• przewlekłymi bólami grzbietu
• pogłębioną kifozą piersiową

• obniżeniem wzrostu (szacuje się, iż jeden złamany kręg powoduje obniżenie wzrostu o około 2,1 cm)
• zmniejszenia pojemności oddechowej płuc (konsekwencja zaburzonej postawy ciała)
• spadku wydolności układu krążeniowo-oddechowego

Diagnostyka

Diagnostyka złamań kompresyjnych opiera się na badaniu klinicznym pacjenta oraz badaniach obrazowych. Podstawowym badaniem jest RTG, które pozwala na ocenę lokalizacji oraz rozległości złamania. W przypadku złamań obejmujących trzon kręgowy zarówno w jego części przedniej jak i tylnej, badaniem które warto wykonać jest MRI lub TK. Są to dokładniejsze badania, które pozwalają także ocenić kanał kręgowy oraz tkanki miękkie, które często w przypadku rozległych złamań również ulegają uszkodzeniom.

Równie istotne jest badanie kliniczne, które pozwala ocenić stan pacjenta oraz podjąć decyzję o odpowiednim leczeniu. Elementy badania klinicznego:

• wywiad (okoliczności wypadku, zgłaszane dolegliwości, styl życia)
• badanie neurologiczne (ocena odruchów, czucia oraz siły mięśniowej)

Reklama

Postępowanie lecznicze

Postępowanie lecznicze w przypadku złamań kompresyjnych prowadzone jest w sposób zachowawczy (zdecydowanie częściej) lub w niektórych przypadkach wymaga interwencji chirurgicznej. Tego typu złamania najczęściej nie ulegają przemieszczeniom (złamania stabilne), a ryzyko powikłań neurologicznych jest niewielkie. Dlatego też w większości przypadków podejmuje się próbę leczenia zachowawczego. Warto jednak pamiętać, iż dużym problemem złamań  kompresyjnych okazują się utrzymujące się dolegliwości bólowe, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie. W ostatnich latach rozkwit przeżywają metody leczenia małoinwazyjnego, których dużym atutem jest wysoka skuteczność oraz niewielkie ryzyko powikłań.

W przypadku leczenia zachowawczego, początkowo zastosowanie mają gorsety ortopedyczne, które mają za zadanie ustabilizować i stworzyć odpowiednie warunki dla gojenia się uszkodzonych struktur. Równie ważny w początkowym okresie leczenia jest oszczędzający tryb życia, który daje możliwość tkankom na regenerację oraz korzystnie wpływa na redukcję dolegliwości bólowych. W związku z tym, iż trzony kręgowe są tkankami silnie unerwionymi, ich uszkodzenie wiąże się z intensywnym bólem. Dlatego też konieczne okazuje się wsparcie farmakoterapią, o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Gorsety ortopedyczne stosowane w złamaniach kompresyjnych kręgosłupa

Gorsety dobierane są indywidualnie po wcześniejszym badaniu pacjenta. Warto jednak pamiętać, że gorsety nie zawsze są konieczne (zwłaszcza przy złamaniach stabilnych), a także że niosą za sobą negatywne konsekwencje (osłabienie mięśni tułowia). Gorsety należy wykorzystać u pacjentów, u których jest to naprawdę konieczne

Początkowym elementem postępowania zachowawczego jest fizjoterapia, obejmująca zarówno zabiegi z zakresu fizykoterapii jak i terapii manualnej oraz indywidualne ćwiczenia.

Zabiegi fizykoterapeutyczne wykorzystywane w złamaniach kompresyjnych ukierunkowane są na przyśpieszenie zrostu kostnego, redukcję stanu zapalnego, a przez to także dolegliwości bólowych. Dodatkowo mają na celu poprawę trofiki tkanek oraz normalizację napięć mięśniowych. Zastosowanie mają zabiegi:

• magnetoterapia
• laseroterapia
• elektroterapia (jonoforeza, prądy Traberta, prądy interferncyjne, TENS)
• krioterapia

Istotnym elementem postępowania zachowawczego jest indywidualna terapia, obejmująca zabiegi manualne, ćwiczenia wzmacniające oraz poprawiające zakresy ruchu, a także ćwiczenia kontroli postawy ciała. Złamania kompresyjne wymagają odpoczynku oraz oszczędzającego trybu życia, co niestety prowadzi w konsekwencji do spadku siły mięśniowej, ograniczeń ruchomości w stawach kręgosłupa, a także zaburzeń postawy ciała. W związku z powyższym terapia wykorzystująca:

• mobilizacje stawowe
• trakcje
• mobilizacje tkanek miękkich
• stymulacje do odzyskiwania prawidłowych wzorców ruchowych

dąży do niwelowania negatywnych konsekwencji gojenia się złamanego trzonu kręgowego.

Częstym powikłaniem leczenia zachowawczego okazuje się zaburzona postawa ciała, która objawia się pogłębioną kifozą piersiową. Tego typu wada postawy niesie za sobą wiele konsekwencji, zarówno ze strony aparatu ruchu (ogromne przeciążenia dla kręgosłupa w odcinku szyjno-piersiowym) jak i innych narządów wewnętrznych. Aby nie dopuścić rozwinięcia się zaburzenia w postaci pogłębionej kifozy piersiowej należy rozpocząć wczesne usprawnianie, ukierunkowane na:

• mobilizacje stawowe dla odcinków szyjnego, piersiowego oraz przejścia szyjno-piersiowego
• ćwiczenia rozciągające dla mięśni piersiowych, a także mięśni prostowników głowy
• ćwiczenia wzmacniające dla mięśni równoległobocznych,
• odzyskanie prawidłowej ruchomości oraz prawidłowych wzorców ruchowych w kompleksach barkowych

Kolejnym elementem terapii są ćwiczenia, które początkowo pacjent wykonuje pod okiem terapeuty, a następnie samodzielnie w domu. Są to ćwiczenia wzmacniające oraz stabilizacyjne. Mają one na celu zapobieganie kolejnym urazom oraz redukowanie obciążeń poprzez utrzymywanie ergonomicznej postawy ciała.

W przypadkach kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi zamierzonych efektów, a pacjenci uskarżają się na przewlekłe dolegliwości bólowe, skuteczne okazują się zabiegi wertebroplastyki bądź kyfoplastyki balonowej.

Zarówno jeden jak i drugi zabieg, zaliczane są do chirurgii małoinwazyjnej, a ich celem jest odbudowa wysokości oraz kształtu kręgu poprzez podanie cementu kostnego do uszkodzonego kręgu. Odtworzenie kręgu odbywa się poprzez niewielkie nacięcie skóry i podanie cementu do wnętrza poprzez igłę i prowadnicę.

Różnica pomiędzy zabiegami wertebroplastyki i kyfoplastyki balonowej polega na tym, iż w przypadku tego drugiego, wprowadza się do uszkodzonego kręgu balonik, którego zadaniem jest rozprężenie złamanego kręgu. Dopiero po uzyskaniu odpowiedniego kształtu podaje się do wnętrza półpłynny cement, a balonik jest usuwany.  Natomiast zabieg wertebroplastyki ogranicza się tylko do podania cementu.

Mało inwazyjne zabiegi (wertebroplastyki, kyfoplastyka) charakteryzują się bardzo dużą skutecznością w leczeniu dolegliwości bólowych - doniesienia naukowe wskazują na skuteczność na poziomie pomiędzy 80 a 97%.

Opracowała: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta