Zapalenie fałdu maziowego łokcia

Fałdy maziowe łokcia są pozostałością z życia płodowego człowieka. W jego trakcie staw podzielony był przegrodami łącznotkankowymi na trzy przedziały, które wraz z rozwojem zniknęły, a ich pozostałością są fałdy maziowe (plicae). Sama ich obecność nie jest patologią, natomiast w niektórych przypadkach mogą przyczyniać się do nawracających dolegliwości bólowych. Staw łokciowy posiada fałd przedni, tylno-boczny (ramienno-promieniowy) oraz tylno-górny (nadłokciowy). Pierwszy z nich, z reguły nie daje żadnych dolegliwości, natomiast pozostałe dwa mogą ulegać podrażnieniom. Szczególnie narażony na uszkodzenia jest fałd ramienno – promieniowy. Reakcja zapalna w jego obrębie będzie skutkowała dolegliwościami bólowymi po tylno – bocznej stronie stawu łokciowego.

Przyczyny

Zapalenie fałdu maziowego łokcia może wynikać z bezpośredniego urazu lub sumowania mikrourazów. Dochodzi do nich najczęściej, na skutek ruchów wyprostnych łokcia lub pronacyjno – supinacyjnych (nawracanie, odwracanie) przedramienia. W prawidłowych warunkach fałd jest strukturą elastyczną, która podczas czynności łokcia, porusza się w taki sposób, aby unikać kompresji powierzchni stawowych. W przypadku przewlekłych stanów zapalnych dochodzi do rozrostu, włóknienia i stwardnienia fałdu, co prowadzi do konfliktu wewnątrz stawu. Dodatkowo może dochodzić do przerostu okolicznej tkanki łącznej, czego konsekwencją z reguły jest nasilenie objawów zapalenia. Zdarza się, że na skutek przerostu fałdu, do jamy stawowej dostają się fragmenty poduszeczek tłuszczowych. Ich obecność również wpłynie na zwiększenie dolegliwości bólowych.

Objawy

Zapalenie fałdu maziowego łokcia objawia się przede wszystkim dolegliwościami bólowymi po tylno – bocznej stronie łokcia. Zdarza się, że ból odczuwany jest w tylno - przyśrodkowej części stawu, jednak są to sytuacje rzadkie. Dolegliwości mają charakter miejscowy, najczęściej ostry. Nasilają się podczas przeprostu łokcia, w momencie ucisku na fałd ramienno – promieniowy i nadłokciowy. Ból obecny będzie także podczas pronacji (nawracania) i supinacji ( odwracania) przedramienia, a w niektórych przypadkach podczas zgięcia łokcia, kiedy fałdy będą rozciągane. Początkowo dolegliwości nie muszą być stałe (uzależnione są od ułożenia fałdu). W przypadku zmian zaawansowanych może pojawić się ograniczenie ruchomości stawu. Jest ono szczególnie widoczne w końcowym zakresie ruchu wyprostnego. Zgięcie nie jest ograniczone. Zmniejszenie ruchomości stawu łokciowego będzie związane z klinowaniem przerośniętego fałdu między powierzchnie stawowe, dlatego przy określonych ruchach staw może się odblokowywać. Podczas czynności łokcia mogą pojawiać się słyszalne trzaski i odczuwalne przeskakiwania.

Rozpoznanie

Odpowiednie rozpoznane zapalenia fałdu maziowego łokcia jest możliwe na podstawie szczegółowo przeprowadzonego wywiadu z pacjentem oraz badania klinicznego. Nie istnieją żadne specyficzne testy jednoznacznie potwierdzające dysfunkcję, natomiast obecność charakterystycznych objawów z dużą dozą pewności świadczyć będzie o wystąpieniu patologii. W przypadku wątpliwości rozpoznanie można potwierdzić za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI). Badanie powinno ocenić zmiany zarówno w strukturze samych fałdów maziowych jak i okolicznych tkanek.

Leczenie / Fizjoterapia

Leczenie w przypadku zapalenia fałdu maziowego może być zachowawcze lub chirurgiczne. W fazie ostrej zapalenia obowiązuje odciążenie zajętego stawu oraz minimalizacja jego aktywności. Należy unikać również ruchów nasilających objawy. Stosuje się podstawowe środki przeciwzapalne jak farmakoterapia (niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz okłady z lodu. Poza tym istotne są zabiegi z zakresu fizykoterapii. Krioterapia, prądy TENS oraz ultradźwięki będą działały przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Natomiast pole magnetyczne czy laser przyspieszą regenerację. Niekiedy stosuje się dostawową iniekcję sterydową. Po opanowaniu fazy ostrej wskazana jest wizyta u doświadczonego fizjoterapeuty. Oceni on zaburzenia biomechaniczne w stawie łokciowym, które mogą wpływać na podrażnienie fałdu. Kolejno należy pracować nad zmianą stereotypów ruchowych, wzmocnieniem i uelastycznieniem mięśni, wyrównaniem dysbalansów, a także nad stabilizacją i czuciem głębokim stawu. Daje to szanse na całkowite wyleczenie przyczyny powstawania dolegliwości i będzie zapobiegało powstawaniu kolejnych. Dodatkowo stosuje się terapię manualną oraz masaż tkanek głębokich, celem rozluźnienia napiętych tkanek w obrębie łokcia oraz zwiększenia jego ruchomości. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi określonych rezultatów lub jeśli fałd jest mocno przerośnięty i w sposób znaczny ogranicza ruchomość stawu, należy wdrożyć postępowanie operacyjne. Zabieg przeprowadza się małoinwazyjną metodą artroskopową. Polega on na usunięciu przerośniętego fałdu maziowego oraz naprawie ewentualnych dodatkowych uszkodzeń. Dzięki zastosowaniu małoinwazyjnej metody operacyjnej, pacjent już na drugi dzień po zabiegu może udać się do domu. Poprawia to nie tylko ogólny komfort pacjenta, ale wpływa także na szybszy powrót do pełnej sprawności. Rehabilitacja w tym przypadku trwa zazwyczaj od 6 – 12 tygodni.

Podsumowanie

Fałdy maziowe są pozostałością z życia płodowego człowieka. W stawie łokciowym wyróżniamy fałd przedni, tylno-boczny (ramienno-promieniowy) oraz tylno-górny (nadłokciowy). Ulegają one podrażnieniom, czego wynikiem jest stan zapalny w ich obrębie. Najbardziej podatnym na uszkodzenia jest fałd ramienno – promieniowy. Do jego podrażnienia dochodzi w wyniku urazu lub sumujących mikrourazów. Predysponują do tego najczęściej ruchy wyprostne łokcia lub pronacyjno – supinacyjne (nawracanie, odwracanie) przedramienia. Przewlekły stan zapalny powoduje przerastanie oraz włóknienie fałdu, co powoduje wklinowywanie go między powierzchnie stawowe. Głównym objawem podrażnienia jest ból po tylno – bocznej stronie łokcia. Objawy nasilają się podczas przeprostu stawu łokciowego lub odwracania i nawracania przedramienia. Mogą pojawić się ograniczenia ruchomości stawu podczas wyprostu (zgięcie w normie) oraz słyszalne trzaski i wyczuwalne przeskakiwania. Rozpoznanie dolegliwości jest możliwe na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz badania klinicznego. Przeprowadzenie tych czynności powinno wystarczyć do postawienia diagnozy. W niektórych przypadkach potwierdzenie uzyskuje się w oparciu o badanie rezonansem magnetycznym, który w sposób dokładny oceni struktury wewnątrz stawu.

Istnieją dwie drogi leczenia podrażnionego fałdu maziowego, zachowawcza oraz operacyjna. W fazie ostrej należy ograniczyć aktywność stawu (odciążenie) oraz wprowadzić postępowanie mające na celu zmniejszenie objawów zapalenia. Stosuje się zimne okłady na okolicę łokcia, środki przeciwzapalne oraz fizykoterapię (krioterapia, pole magnetyczne, ultradźwięki). Kiedy nasilenie dolegliwości ustąpi, warto udać się do doświadczonego fizjoterapeuty, który oceni ewentualne zaburzenia biomechaniczne stawu i ustali plan postępowania korygującego. Niezbędna będzie praca nad wzmocnieniem i uelastycznieniem tkanek w obrębie łokcia, a także stabilizacją i czuciem głębokim. Dodatkowo można stosować zabiegi z zakresu terapii manualnej czy masażu tkanek głębokich. Jeśli postępowanie zachowawcze nie przynosi odpowiednich rezultatów lub przerost fałdu znacznie ogranicza ruch stawu, należy rozważyć leczenie operacyjne. Zabieg wykonuje się najczęściej metodą artroskopową i polega na wycięciu przerośniętej struktury. Po operacji niezbędna jest kilkutygodniowa rehabilitacja (6- 12 tygodni).

Autor:
Radosław Biały
magister fizjoterapii