Optymalne obciążanie (z ang. Optimal Loading, OL) tkanek po urazie, wspomagane np. opaskami i stabilizatorami, uznaje się za najistotniejszy czynnik stymulujący bezpieczne gojenie się układu ruchu. Zgodnie z zasadami OL, właściwe zabezpieczenie i regularne obciążanie gojącej się tkanki po urazie, uwzględniające integrację układów: nerwowego, mięśniowego i szkieletowego maksymalizuje adaptację fizjologiczną, a tym samym wpływa na szybkość powrotu pacjenta do zdrowia i aktywności fizycznej1-3.
Ważnym zadaniem fizjoterapeuty jest uświadomienie pacjentowi jego współodpowiedzialności za proces rehabilitacji, przekonanie go do kształtowania pożytecznych nawyków oraz pomoc w zrozumieniu korzyści płynących z regularnej realizacji planu terapii.
Przygotowanie do wdrożenia Optimal Loading
Istotne jest, aby procedurę OL rozpocząć właściwym przygotowaniem. Dzięki temu „zakomunikujemy” ciału potrzebę, by w pełni przeszło w tryb regeneracji i gojenia oraz unikniemy zbędnego bólu, wynikającego z zastoju żylnego.
Stworzenie optymalnych warunków dla gojenia się układów krążenia i nerwowego, zwłaszcza bezpośrednio po urazie, z uwzględnieniem fazy procesu gojenia to przygotowanie poprzez:
- zastosowanie technik wyciszających hiperaktywność współczulnego układu nerwowego, np. takich jak: spokojny, rytmiczny oddech brzuszny4 czy samodzielna lub wspomagana delikatna osiowa kompresja stawów kręgosłupa.
- uruchomienie odpływu krwi i limfy z miejsca uszkodzenia poprzez drenaż żylno-limfatyczny i wstępne zrównoważenie naprężenia w układzie powięziowym.
Należy pamiętać, by nigdy nie trenować lub uczyć ruchu pacjenta bez wcześniejszego „opróżniania” tkanek z obrzęku.
Kolejnym krokiem będzie progresywne włączenie wielokierunkowego obciążania tkanek. Zwracamy wówczas szczególną uwagę na jakość i powtarzalność ruchu oraz unikanie zbędnego bólu.
Optimal Loading – praktyczne wskazówki
- Zwróć uwagę na jakość każdego wykonywanego przez pacjenta ruchu, ważne jest, by pacjent zrozumiał instrukcję i poruszał się prawidłowo.
- Upewnij się, że pacjent potrafi odróżnić ból od poczucia dyskomfortu. Kiedy czuje ból – wycofuje się z ruchu, kiedy czuje dyskomfort – utrzymuje spokój. Jeśli dyskomfort po 10–30 sekundach zaczyna się rozpływać to znaczy, że potrzebny był czas na wyciszenie odtwarzania wrażenia bólu z pamięci. Może okazać się, że ból był tylko przewidywaniem niezwiązanym z realnym uszkodzeniem strukturalnym.
- Równoważenie naprężenia w globalnym układzie powięziowym rozpoczynaj od miejsc odległych od uszkodzenia. Generalną zasadą jest tu redukcja spoczynkowych wartości sił rozciągających miejsce uszkodzenia. Kiedy usuniesz nadmiar naprężenia w miejscu urazu, poprawi się odpływ żylno-limfatyczny, a mechaniczne odciążenie obwodowe części układu nerwowego poprawi czucie kinestetyczne dookoła kontuzjowanego miejsca5,6.
- Przejdź do aktywizacji sąsiadujących stawów, jednocześnie unieruchamiając miejsce objęte urazem (zacznij od stawów położonych proksymalnie). W ten sposób zbudujesz lepsze czucie kinestetyczne i zmniejszysz spoczynkowe napięcie w układzie powięziowym, co może poprawić lokalny metabolizm w układzie nerwowym6. Miejsce urazu możesz zabezpieczyć opaską, stabilizatorem, własnymi rękoma lub rękoma pacjenta – delikatnie, ale stabilnie zbliżając uszkodzone włókna do siebie.
- Pamiętaj o zapewnieniu szczególnego bezpieczeństwa uszkodzonym tkankom do czasu ukonstytuowania się wewnętrznej, tymczasowej blizny.
- Dobierz odpowiednią liczbę powtórzeń danego ruchu. Dla większości ruchów liczba ta mieści się w przedziale od 3 do 15
w jednej serii. W procesie przygotowywania elastyczności tkanek, z czasem optymalna liczba powtórzeń może samoistnie zmaleć. Efektem prawidłowo prowadzonego procesu kształtowania mobilności jest pełny zakres ruchu dostępny bez rozgrzewki7. - Dbaj o jakość ruchu i stopniowo „wypełniaj” wypracowane zakresy ruchu możliwością generowania siły. Poprawę mobilności uzyskasz, jako przyjemny efekt uboczny. Efektem prawidłowo prowadzonego procesu kształtowania mobilności jest pełna mobilność tkanki dostępna bez rozgrzewki7. Podczas kształtowania mobilności np. stawu skokowego lub kolana możesz zabezpieczyć staw pacjenta stabilizatorem FuturoTM (więcej informacji o produktach na stronie www.futuro.3m.pl).
- Zwróć uwagę na obserwowanie ruchu po lepszej stronie – jest to cennym i pożytecznym doświadczeniem wzorcowym.
- Wyrównuj największe asymetrie w mobilności w ciele, wykonując więcej powtórzeń po mniej mobilnej stronie.
- Pamiętaj, że powięź jest nieustannie przebudowującą się żywą tkanką. Dlatego nie skupiaj się wyłącznie na tak zwanym ruchu fizjologicznym, zaplanuj długofalowy trening „zabudowujący” stabilnym ruchem nawet trwałe ubytki w stabilności stawowej.
Utrzymanie rezultatów
Najlepszy efekt gojący tkanki, dają ruchy wykonywane regularnie oraz progresywnie. Kluczowa jest tu koncentracja uwagi zarówno fizjoterapeuty, jak i pacjenta. Ponadto znalezienie wraz z pacjentem momentów w ciągu dnia, kiedy może on włączyć w życie codzienne wybrane ćwiczenia z treningu, pozwoli utrzymać rytm dbania o proces gojenia. Uzupełnieniem treningu będzie również odpoczynek i sen (odpowiednia jego długość i jakość). Przy zastosowaniu „leczniczego ruchu” ważna jest równowaga 50/50 pomiędzy treningiem i dobrze dobranym odpoczynkiem.
Końcowym celem kształtowania i doskonalenia ruchu jest umiejętność spontanicznego wykonywania danego ruchu, tj. bez specjalnego skupiania się na nim. W tym procesie, dla wsparcia leczenia, gdy pacjent jest niepewny lub odczuwa ból – można zastosować opaskę lub stabilizator np. marki FuturoTM znanej z Polsce z wysokiej jakości produktów.
Zdarza się, że pacjent zabezpieczony sprzętem ortopedycznym zyskuje pewność i chętniej się rusza.
Program Edukacyjny Fizjoexpert FuturoTM
W tym roku ruszył Program Edukacyjny, którego celem jest dzielenie się najnowszą wiedzą o utrzymywaniu lub przywracaniu maksymalnej sprawności ruchowej oraz wsparcie dotyczące właściwego doboru opaski czy stabilizatora marki Futuro™.
W ramach Programu temat OL został opracowany przez eksperta w formie e-learningu, aby ułatwić fizjoterapeutom przyswojenie niezbędnej wiedzy. Na przykładzie skręcenia stawu skokowego została opisana rekomendowana procedura postępowania. W celu otrzymania dostępu do wielu materiałów edukacyjnych wystarczy dołączyć do grona specjalistów poprzez wypełnienie formularza rejestracyjnego na stronie www.fizjoexpertfuturo.pl .
Piśmiennictwo:
1. Glasgow P., Phillips N., Bleakley C. Optimal loading: key variables and mechanisms. Br J Sports Med 2015; 49(5): 278–279.
2. Wang JHC, Thampatty BP. An introductory review of cell mechanobiology. Biomechanics and Modeling in Mechanobiology 2006; 5(1): 1–16.
3. Bleakley CM, Glasgow P, MacAuley DC. PRICE needs updating, should we call the POLICE? British Journal of Sports Medicine 2012; 46: 220–221.
4. Varvogli L., Darviri C. Stress Management Techniques: evidence-based procedures that reduce stress and promote health. Health Science Journal 2011; 5(2): 74–89.
5. Findley T., Chaudhry H., Dhar S. Transmission of muscle force to fascia during exercise. Journal of bodywork and movement therapies 2015; 19(1): 119–123.
6. Szprynger J., Sozańska G. Neuromechanika i neuromobilizacje w fizjoterapii. Czelej 1999.
7. Kurz T. Stretching scientifically: A guide to flexibility training. Stadion Pub 2003.