Ćwiczenia oddechowe

Oddychanie jest czynnością naturalną, niezależną od naszej woli, ale możemy mieć jednak na nią świadomy wpływ. Warto czasem zastanowić się nad tym w jaki sposób oddychamy, gdyż wiele osób oddycha w sposób nieprawidłowy i nieefektywny, często zbyt płytko, co może prowadzić do chronicznego niedotlenienia.

Z pomocą przychodzą ćwiczenia oddechowe, które pozwalają na świadomą pracę nad swoim ciałem. Zalecane są one zarówno osobom po zabiegach chirurgicznych, kiedy konieczne jest wdrożenie oddychania określonym torem, osobom z chorobami układu oddechowego, a także osobom z wadami postawy. Doniesienia naukowe wskazują, iż nieefektywny oddech występuje również u osób z niestwierdzonymi chorobami czy zaburzeniami postawy, dlatego warto wdrożyć ćwiczenia oddechowe do codziennego funkcjonowania.

Reklama

Geneza ćwiczeń oddechowych

Ćwiczenia oddechowe swoje początki mają już w medycynie chińskiej i hinduskiej. W medycynie europejskiej wykorzystywanie ćwiczeń oddechowych w leczeniu pooperacyjnym datuje się na okres XIX wieku (stosowano je głównie po zabiegach w obrębie klatki piersiowej – torakochirurgia).

Do dzisiaj ćwiczenia oddechowe stanowią istotny element postępowania w leczeniu pulmonologicznym i chirurgicznym. Poza aspektem leczniczym, ćwiczenia te zostały bardzo mocno rozwinięte w jodze, która kładzie bardzo duży nacisk na świadomy i kontrolowany oddech.

Ćwiczenia oddechowe – na czym polegają?

 Mówiąc o oddechu warto wiedzieć czym jest wzorzec oddechowy, który analizuje się na podstawie określonych parametrów:

• miarowość oddechu
• częstotliwość oddechu tj. ilość oddechów na minutę
• stosunek wdechu do wydechu tj. proporcje czasowe
• symetryczność ruchów klatki piersiowej
• dodatkowe zachowania w trakcie oddychania (np. nienaturalna postawa ciała, westchnienia, nasilony dodatkowy wdech)
• tor oddechu (górnożebrowy, dolnożebrowy, mieszany)

• górnożebrowy tor oddechowy zwany również piersiowym – podczas wdechu dochodzi do poszerzenia górnej części klatki piersiowej, z jednoczesnym uniesieniem ramion i łopatek.
• dolnożebrowy tor oddechowy zwany także brzusznym – podczas wdechu dochodzi do poszerzenia dolnej części klatki piersiowej oraz brzucha.
• tor mieszany podczas wdechu następuje równomierne poszerzenie całej klatki piersiowej z jednoczesnym zaangażowaniem przepony i poszerzeniem brzucha.

Główne cele ćwiczeń oddechowych

Ćwiczenia oddechowe zalecane są zarówno dzieciom, młodzieży, jak i dorosłym i osobom starszym. Każda z tych grup charakteryzuje się innymi schorzeniami i problemami, dlatego też inne cele stawiane są przed ćwiczeniami w poszczególnych grupach.

Wśród głównych celów ćwiczeń oddechowych wymienia się:

• zwiększenie pojemności oddechowej płuc
• wzmocnienie mięśni oddechowych
• zwiększenie ruchomości klatki piersiowej
• nauka prawidłowego wzorca oddechowego
• zwiększenie ruchomości przepony
• udrożnienie drzewa oskrzelowego
• zapobieganie powstawaniu zrostów opłucnej (po stanach zapalnych opłucnej)
• zmniejszenie duszności oraz poprawa w zakresie tolerancji wysiłku
• umiejętność świadomego wyciszenia i rozluźnienia oraz kontroli nad własnym organizmem

Wskazania do wykonywania ćwiczeń oddechowych

Ćwiczenia oddechowe zalecane są w następujących przypadkach:

• u osób przygotowywanych do zabiegów operacyjnych (zwłaszcza w obrębie klatki piersiowej oraz jamy brzusznej) oraz bezpośrednio po zabiegach operacyjnych
• ograniczenia ruchomości klatki piersiowej
• skrzywienia i deformacje kręgosłupa oraz klatki piersiowej

• choroby układu oddechowego prowadzące do spadku objętości oddechowej
• zmniejszona pojemność płuc
• niedodma (niedodma – stan, w którym płuco nie wypełnia się powietrzem w odpowiednim stopniu)
• odma opłucnowa
• ciąża
• zmiany zapalne i zrosty w obrębie opłucnej
• zaleganie wydzieliny w oskrzelach
• długotrwałe unieruchomienie bądź obniżona aktywność ruchowa
• ogólne wyniszczenie i osłabienie organizmu prowadzące do spadku siły i wytrzymałości mięśniowej mięśni oddechowych

Poza wymienionymi wyżej wskazaniami do ćwiczeń, zaleca się je wszystkim osobom, jako codzienną profilaktykę. U wielu osób stwierdza się zaburzone wzorce oddechowe, spadki siły mięśniowej oraz pojemności życiowej, co związane w dużej mierze jest ze stylem życia, natłokiem obowiązków i stresu oraz brakiem aktywności ruchowej. Dlatego warto znaleźć codziennie kilka minut, aby świadomie pooddychać, prowadząc do obniżenia napięcia oraz wyciszenia.

Przeciwwskazania do wykonywania ćwiczeń oddechowych

Ćwiczenia oddechowe praktycznie nie posiadając przeciwwskazań, poza stanami ostrymi:

• ostra niewydolność oddechowa
• krwawienie z dróg oddechowych
• niezdiagnozowany i silny ból w klatce piersiowej

Indywidualny dobór ćwiczeń oddechowych – zasady

Dobór odpowiednich ćwiczeń oddechowych poprzedzony powinien być badaniem pacjenta, w celu określenia wzoru oddechowego oraz występowania ewentualnych zaburzeń. W zależności od indywidualnej  oceny pacjenta oraz założonych celów proponuje się odpowiednie ćwiczenia:

• w stanach pourazowych i pooperacyjnych na początkowym etapie leczenia często okazuje się konieczne czasowe ograniczenie jednego toru oddechowego (górno żebrowego/dolno żebrowego) co wymaga kompensacji poprzez inny tor

• w stanach stwierdzonej niedodmy zalecane są ćwiczenia pogłębionego oddechu, w celu zwiększenia objętości powietrza wdychanego

• wady postawy i deformacje w obrębie klatki piersiowej wymagają większej aktywacji i wymuszania oddychania określonym torem oddechowym, często połączonych z określoną pozycją ciała

• w stanach osłabienia mięśni oddechowych zalecane są ćwiczenia oporowe (oporowany wdech/wydech)

Ćwiczenia oddechowe – przykłady

• Wykonanie wdechu trwającego około 5 sekund, z następującym potem zatrzymaniem powietrza na około 3 sekundy, zakończony długim i spokojnym wydechem.
• Wykonanie długiego i głębokiego wdechu, z następującym potem przerywanym wydechem
• Wykonanie wdechu z oporem własnych rąk, przyłożonych na wysokości: *górnej części klatki piersiowej, * dolnej części klatki piersiowej, * przeponie.
• Wykonanie kilku oddechów, z następującym potem głębokim oddechem z zatrzymaniem powietrza na około 5-10 sekund.

Ćwiczenia oddechowe z przyborami

• Nadmuchiwanie zgniecionej butelki lub balonu poprzedzone głębokim wdechem.
• Wydmuchiwanie powietrza poprzez słomkę do szklanki z wodą, wywołując „bulgotanie” wody w szklance.
• Oddychanie z książką umieszczoną na brzuchu – wdech wykonywany nosem prowadzi do uniesienia książki, a wydech do obniżenia.
• Ćwiczenie z kartką papieru, należy umieścić kartkę papieru na ścianie – podczas wdechu należy kartkę utrzymywać dłońmi, a podczas wydechu ustami należy próbować utrzymać strumieniem powietrza kartkę na ścianie.
• Ćwiczenia oporowe z wykorzystaniem trenażera z kulkami

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Rosławski A., Skolimowski T., Technika wykonywania ćwiczeń leczniczych
• Zembaty A., Kinezyterapia, Tom II