Ćwiczenia przeciwzakrzepowe są elementem kompleksowej profilaktyki, która ma na celu maksymalnie zredukować ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Ze względu na fakt, iż jednym z najczęstszych i jednocześnie najpoważniejszym powikłaniem po zabiegach chirurgicznych i długotrwałym unieruchomieniu jest zakrzepica żył głębokich, ćwiczenia przeciwzakrzepowe stanowią bardzo istotną część kompleksowego postępowania leczniczego.
Poza kinezyterapią (ćwiczenia oraz wczesna pionizacja i usprawnianie pacjenta) w profilaktyce zakrzepicy zastosowanie znajdują następujące metody:
1. pozycje ułożeniowe
2. przerywana kompresja pneumatyczna
3. stały ucisk zewnętrzny pod postacią bandażowania bądź specjalistycznych pończoch przeciwzakrzepowych
W dalszej części artykułu przedstawione zostanie działanie ćwiczeń przeciwzakrzepowych, metodyka oraz przykłady ćwiczeń.
Reklama
Zakrzepica żył głębokich
Zakrzepica jest stanem chorobowym, w którym dochodzi do powstania zakrzepu w układzie żył głębokich. Zdecydowanie częściej występuje w obrębie żył kończyn dolnych aniżeli kończyn górnych.
Wśród głównych przyczyn zakrzepicy wymienia się:
- unieruchomienie
- ucisk naczyń żylnych prowadzący do zaburzonego przepływu krwi
- nadpłytkowość
- uszkodzenie naczynia krwionośnego
Reklama
Czynniki ryzyka zakrzepicy żył głębokich
Reklama
- ciąża i połóg
- wiek powyżej 40 roku życia
- choroba nowotworowa
- wielonarządowe urazy
- otyłość
- stan po udarze mózgu
- Zaawansowana niewydolność krążenia
Zakrzepica w większości przypadków charakteryzuje się przebiegiem bezobjawowym lub skąpoobjawowym. Objawy, jeśli już wystąpią, najczęściej nie są charakterystyczne:
- ból kończyny
- zaczerwienienie skóry
- obrzęk
- wzmożona ciepłota skóry
Zakrzepica może mieć bardzo poważne konsekwencje, w tym także może prowadzić do nagłego zgonu (oderwanie zakrzepu), dlatego u wszystkich osób znajdujących się w grupie ryzyka należy prowadzić postępowanie profilaktyczne, a w przypadku stwierdzenia zakrzepicy żył, podjąć szybkie leczenie.
Ćwiczenia przeciwzakrzepowe- działanie
- Zwiększenie odpływu krwi z kończyn dolnych
- Przeciwdziałanie zmianom składu krwi, przede wszystkim przeciwdziałają zwiększaniu lepkości krwi
- Zmniejszanie zalegania krwi w kończynach dolnych
- Działanie ochronne dla śródbłonka naczyniowego
Metodyka ćwiczeń przeciwzakrzepowych
Ćwiczenia przeciwzakrzepowe mają na celu wspomaganie pompy żylnej, zwłaszcza żył zlokalizowanych w obrębie podudzi. W zależności od stanu pacjenta stymulacja pompy obejmuje ćwiczenia bierne (pacjenci nieprzytomni) bądź ćwiczenia czynne. Zarówno jedne jak i drugie powinny być wykonywane w sposób energiczny, w tempie około 16 ruchów na minutę (tzw. rytm oddechowy). W pierwszych dobach po zabiegach chirurgicznych, ćwiczenia powinny być wykonywane co pół godziny przez cały dzień. Przyjmuje się, iż wykonywanie około 1000 powtórzeń ćwiczeń dziennie, istotnie zmniejsza ryzyko zakrzepicy. Częstotliwość ćwiczeń zmniejsza się wraz z pionizacją i uruchomieniem pacjenta.
Najbardziej popularnym ćwiczeniem przeciwzakrzepowym jest naprzemienne zginanie grzbietowe i podeszwowe stóp, ale ze względu na tak dużą częstotliwość ćwiczeń, warto jest urozmaicać aktywność (inne ćwiczenia przeciwzakrzepowe poniżej). Należy pamiętać również o tym, iż najbardziej stymulujące dla pompy żylnej są ruchy w płaszczyźnie strzałkowej.
Ćwiczenia przeciwzakrzepowe dla kończyn dolnych- przykłady
- Naprzemienne zginanie podeszwowe i grzbietowe stóp w pozycji leżenia tyłem (kończyny dolne wyprostowane)
- Krążenia stopami do wewnątrz i na zewnątrz w pozycji leżenia tyłem (kończyny dolne wyprostowane).
- Naprzemienne zginanie i prostowanie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych (stopa przesuwana jest po podłożu).
- Naprzemienne wspięcia na palce w pozycji siedzącej na krześle, z dłońmi opartymi na kolanach.
- Naprzemienne prostowanie i zginanie kończyn dolnych w stawach kolanowych, w pozycji siedzącej na krześle.
- Wspięcia na palce, w pozycji stojącej z dłońmi opartymi na krześle.
Ćwiczenia przeciwzakrzepowe dla kończyn górnych – przykłady
- Pozycja siedząca z kończynami górnymi wyprostowanymi i uniesionymi ponad głowę- Ruch obwodzenia nadgarstka (krążenie) do wewnątrz i na zewnątrz.
- Pozycja siedząca z kończynami górnymi wyprostowanymi i odwiedzionymi do 90 stopni - naprzemienny ruch zgięcia grzbietowego i dłoniowego nadgarstka.
- Pozycja siedząca z kończynami górnymi zgiętymi do 90 stopni- naprzemienny ruch zginania i prostowania w stawach ramiennych.
- Pozycja siedząca z kończynami górnymi wyprostowanymi i odwiedzionymi do 90 stopni - krążenie kończynami górnymi w coraz większym zakresie
Zakrzepica żył głębokich występuje zdecydowanie rzadziej w obrębie kończyn górnych, a spowodowana może być:
- złamaniem obojczyka
- uciskiem żyły pachowej lub podobojczykowej
- powiększonymi węzłami chłonnymi
- naciekiem nowotworowym
Autor: Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta
Bibliuografia
- Fizjoterapia w zaburzeniach czynności układu naczyniowego po leczeniu chirurgicznym - Marek Wozniewski
- Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – wytyczne profilaktyki, diagnostyki i terapii. Konsensus Polski 2017, Witold Tomkowski, Paweł Kuca, Tomasz Urbanek, Dariusz Chmielewski, Zbigniew Krasiński, Piotr Pruszczyk, Jerzy Windyga, Grzegorz Oszkinis, Arkadiusz Jawień, Janusz Burakowski, Małgorzata Dybowska, Jan Kęsik, Tomasz Zubilewicz
