Sakralizacja

Sakralizacja jest wrodzoną wadą kręgosłupa, która może prowokować niewielkie zaburzenia biomechaniki, przede wszystkim w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. W jej wyniku dochodzi do patologicznego zrośnięcia się piątego kręgu lędźwiowego z kością krzyżową, co przekłada się na zmniejszoną ruchomość tego odcinka. Sakralizacja może mieć zarówno postać jednostronną jak i obustronną.

Anatomia kręgosłupa

Kręgosłup człowieka można podzielić na 5 odcinków, które zbudowane są z różnej ilości kręgów:

• odcinek szyjny – 7 kręgów
• odcinek piersiowy – 12 kręgów
• odcinek lędźwiowy – 5 kręgów
• odcinek krzyżowy (kość krzyżowa) – 5 kręgów
• odcinek guziczny (kość guziczka) – 4 lub 5 kręgów

Poza różnicami w liczbie kręgów, poszczególne odcinki różnią się między sobą budową kręgów, połączeniami, a co za tym idzie, także funkcjami.

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa zbudowany jest z kręgów, które charakteryzują się znaczną wielkością oraz masywnością. Trzony kręgowe są zdecydowanie większe od trzonów w odcinku piersiowym i szyjnym i mają kształt nerkowaty. Zauważalne są także różnice pomiędzy poszczególnymi  odcinkami, w tylnej części kręgu. W odcinku lędźwiowym wyróżnia się następujące wyrostki:

• wyrostki żebrowe, które zastąpiły wyrostki poprzeczne
• wyrostki dodatkowe, znajdują się u nasady wyrostków żebrowych i są elementem szczątkowym po wyrostku poprzecznym
• wyrostki stawowe górne i dolne
• wyrostki sutkowate znajdujące się na bocznej powierzchni wyrostków stawowych
• wyrostki kolczyste

Przedstawione wyżej elementy budujące kręg stanowią funkcjonalne połączenie (wyrostki stawowe)  z identycznymi strukturami kręgowymi znajdującymi się powyżej lub poniżej tworząc segment ruchowy kręgosłupa.

Wszystkie odcinki kręgosłupa, poza krzyżowym i guzicznym, charakteryzują się większą bądź mniejszą ruchomością, którą zapewniają połączenia stawowe. Inaczej wygląda sytuacja w najniższych odcinkach, w których w okresie dojrzewania płciowego dochodzi do zrośnięcia  kręgów w jedną całość. Kość krzyżowa ma kształt klina z podstawą zwróconą ku górze, a wierzchołkiem ku dołowi. Podstawa kości łączy się z piątym kręgiem lędźwiowym, natomiast wierzchołek z kością guziczną. Górna część kości krzyżowej, będąca pierwotnie pierwszym kręgiem krzyżowym, posiada parę wyrostków stawowych górnych służących do połączenia z kręgiem lędźwiowym, a także obecny jest zarys górnej powierzchni trzonu kręgowego, która tworzy połączenie przez krążek międzykręgowy z odcinkiem lędźwiowym – ruchome połączenie.

Sakralizacja

Określenie sakralizacja pochodzi od łacińskiej nazwy kości krzyżowej (os sacrum) i oznacza zrośnięcie piątego kręgu lędźwiowego z kością krzyżową. Wada ma charakter wrodzony i może przybierać dwie formy:

• sakralizacji jednostronnej – zrośnięcie wyrostka stawowego z kością krzyżową po jednej stronie
• sakralizacji obustronnej – zrośnięcie obu wyrostków stawowych z kością krzyżową

Częściowe lub całkowite zespolenie kręgów prowadzi do niewielkiego ograniczenia ruchomości, co czasami w perspektywie czasu prowokuje dolegliwości bólowe kręgosłupa. Jednak znaczna większość osób posiadających zrośnięte kręgi nie uskarża się na żadne problemy, często nie wiedząc o istnieniu schorzenia.

Z biomechanicznego punktu widzenia, sakralizacja prowadzi do zaburzenia prawidłowych warunków pracy dla poszczególnych jednostek kręgosłupa. Ma to swoje odzwierciedlenie w odcinku lędźwiowym, który kompensacyjnie zwiększa ruchomość pozostałych czterech kręgów. W konsekwencji dochodzi do zwiększonego obciążania struktur stawowych i tkanek miękkich, co może objawiać się zaburzeniami czynnościowymi oraz nasilającymi się z upływem czasu dolegliwościami bólowymi.

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest miejscem, w którym dochodzi do najczęstszych urazów czy zaburzeń. Związane jest to z obciążeniami jakim poddawane są struktury w codziennym życiu. Występowanie sakralizacji wcale nie musi zwiększać ryzyka zaburzeń kręgosłupa lędźwiowego, ale wiedząc o istnieniu wady, warto dbać o swój kręgosłup.

Profilaktyka

Ważnym aspektem profilaktyki jest zmiana codziennych nawyków, które istotnie obciążają kręgosłup. Bardzo groźne okazują się najprostsze czynności, a także długotrwałe przebywanie w nieprawidłowych pozycjach.

W ramach działań profilaktycznych należy przestrzegać kilku zasad:

• unikać asymetrycznego dźwigania dużych ciężarów
• unikać dźwigania przy pochylonym tułowiu
• unikać długotrwałego przebywania w pozycji stojącej bądź siedzącej – zalecane są częste i aktywne przerwy
• przestrzegać podstawowych zasad ergonomii, zarówno w pracy jak i w domu
• zwracać uwagę i korygować nieprawidłową postawę ciała (pozycja stojąca, siedząca, leżąca)
• utrzymywać zalecaną wagę ciała – każdy dodatkowy kilogram masy ciała stanowi większe obciążenie dla kręgosłupa
• REGULARNA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA – zalecana jest wszelka aktywność fizyczna, która będzie zawierała aspekty rozciągające i wzmacniające. Aktywność poza rolą zdrowotną powinna także spełniać rolę reduktora stresu i przede wszystkim wyzwalać przyjemne odczucia. Tylko wtedy jest szansa, że wybrana aktywność stanie się regularnym nawykiem.

Postępowanie

Postępowanie w przypadku sakralizacji ukierunkowane jest na redukcję dolegliwości bólowych, a także poprawę elastyczności tkanek miękkich i ruchomości usztywnionego odcinka kręgosłupa.

Po przeprowadzonym wywiadzie i badaniu funkcjonalnym, dobierane jest indywidualne leczenie dla pacjenta. Terapia obejmuje zarówno zabiegi z zakresu fizykoterapii jak i techniki manualne.

Wśród zabiegów fizykalnych zastosowanie mają:

• laseroterapia – zabieg, w którym wiązka promieniowania laserowego oddziałuje na tkanki stymulująco, prowadząc do regeneracji błon komórkowych. W wyniku promieniowania uwalnianie zostają substancje o działaniu przeciwbólowym.
• krioterapia – zabieg wykorzystujący zimno, które charakteryzuje się działaniem przeciwbólowym, przeciwobrzękowym oraz normalizującym tonus mięśniowy.
• magnetoterapia – zabieg wykorzystujący impulsowe pole magnetyczne, wpływa na tkanki położone bardzo głęboko. W wyniku stymulacji dochodzi do przyśpieszonego procesu gojenia tkanek.
• ultradźwięki – zabieg stymulujący tkanki poprzez fale ultradźwiękowe. W wyniku bodźcowania wywoływane są reakcje mechaniczne, cieplne, które prowadzą do rozszerzenia naczyń krwionośnych (efekt przekrwienny),co przyśpiesza leczenie stanu zapalnego. Wibracje wywołane w tkankach przez fale, działają przeciwbólowo oraz rozluźniająco.
• elektroterapia – szereg zabiegów wykorzystujących lecznicze działanie prądu, zarówno stałego jak i zmiennego, o różnych częstotliwościach. W zależności od zabiegu, charakteryzują się one działaniem: przeciwbólowym, przeciwzapalnym, przekrwiennym, a także działają rozluźniająco na tkanki.

Postępowanie manualne przede wszystkim ma na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości w przypadku jej zaburzeń oraz działanie o charakterze przeciwbólowym. Terapia obejmuje zarówno kręgosłup w odcinku lędźwiowym, ale także miednicę i ich połączenie czyli stawy krzyżowo-biodrowe. Postępowanie dobierane jest indywidualnie, na podstawie badania i zgłaszanych objawów i wykorzystuje różnorodne techniki:

• mobilizacje stawów
• manipulacje stawów
• rozluźnianie mięśniowo-powięziowe
• nauka prawidłowych wzorców ruchowych
• ćwiczenia poprawiające elastyczność tkanek miękkich

Postępowanie może różnić się w przypadku jednostronnej i obustronnej sakralizacji, ponieważ w przypadku zaburzeń jednostronnych, może dochodzić do przeciążeń i dolegliwości nasilających się zdecydowanie bardziej po jednej stronie. Wówczas należy dążyć do wyrównania obciążeń, przywrócenia ruchomości w zablokowanych segmentach kręgosłupa i pracy z bolesnymi tkankami miękkim.

Autor:
Katarzyna Kumor, magister fizjoterapii