Mielopatia szyjna

Opis choroby

Mielopatia szyjna to przewlekła choroba rdzenia kręgowego przebiegająca z objawami ze strony kończyn górnych i dolnych. Podłożem rozwoju schorzenia są najczęściej zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa - warto wspomnieć jednak, że nieprawidłowości w obrębie kręgosłupa szyjnego stwierdzane są u ponad połowy osób po 45. roku życia, a po ukończeniu 60. roku życia - u przeszło 90% osób populacji ogólnej. Mielopatia szyjna rozwinie się jednak u niewielkiego odsetka osób ze zmianami zwyrodnieniowymi odcinka szyjnego kręgosłupa.

Przyczyny

Choroba jest związana z uciskiem na szyjny rdzeń kręgowy, w którym przebiegają ważne struktury anatomiczne odpowiedzialne za właściwe funkjconowanie kończyn górnych i dolnych, układu moczowego, czy w ogóle narządów wewnętrznych. Ucisk jest spowodowany występowaniem nieprawidłowej tkanki kostnej, wyrośli kostnych, czy zwapniałych struktur w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Ponadto uważa się, iż objawy mogą być dodatkowo związane z wtórnym niedokrwieniem tkanki rdzenia kręgowego, co prowadzi do jego trwałego uszkodzenia i wystąpienia objawów neurologicznych. Ważne w mechanizmie rozwoju choroby są również tzw. „mikrourazy” w czasie ruchów zginania i prostowania kręgosłupa szyjnego, prowadzące do trwałych uszkodzeń niewielkiego obszaru struktur nerwowych budujących rdzeń kręgowy. Jako, że rdzeń jest zlokalizowany w obrębie kanału kręgowego wypełnionego płynem mózgowo-rdzeniowym, objawy kliniczne mielopatii szyjnej rozwijają się dopiero przy zwężeniu tego kanału powyżej 30%.

Objawy

Pierwszymi objawami mielopatii szyjnej są dolegliwości bólowe karku, najczęściej słabo wyrażone i przewlekle narastające (nagłe i silne pojawienie się bólu jest typowe dla wypadnięcia fragmentu dysku, czyli tarczy międzykręgowej, prowadzącego do wystąpienia gwałtownego ucisku, najczęściej na korzenie nerwowe, a nie na rdzeń kręgowy).

Z czasem ból obejmuje również okolice barku i promieniuje do ramion. Stopniowo dochodzi do osłabienia kończyn górnych, głównie rąk. Nierzadko pacjenci skarżą się na uciążliwe drętwienia w obrębie rąk, czy przedramion. Dolegliwości dotyczą także kończyn dolnych, które z czasem stają się słabsze, chód jest niezgrabny, niepewny, a nogi „sztywne”. Coraz częściej występują potknięcia i upadki, które wynikają z osłabienia siły mięśniowej, przede wszystkim stóp. Nieco rzadziej dochodzi do uszkodzeń zwieraczy, z powodu których chorzy mają trudności z oddawaniem moczu lub stolca - najczęściej o charakterze nietrzymania moczu (te objawy z reguły poprzedzone są zaburzeniami chodzenia). Ponadto obserwowane są zaniki mięśni, głównie rąk, zaburzenia odczuwania temperatury i wibracji, szczególnie w stopach. W różnicowaniu mielopatii szyjnej należy wziąć pod uwagę liczne schorzenia, które mogą przebiegać z podobnymi objawami klinicznymi, w tym przede wszystkim stwardnienie boczne zanikowe, stwardnienie rozsiane, nowotwory zewnątrzrdzeniowe i wewnątrzrdzeniowe, również przerzuty z nowotworów zlokalizowanych w innych układach i narządach, niedobór witaminy B12, wodogłowie z prawidłowym ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego, nieprawidłowości w obrębie naczyń tętniczych lub żylnych, które także mogą prowadzić do ucisku na struktury nerwowe rdzenia kręgowego. Podstawowym badaniem diagnostycznym dla mielopatii szyjnej jest rezonans magnetyczny odcinka szyjnego kręgosłupa, który ma zdecydowaną przewagę nad tomografią komputerową, ze względu na dokładniejsze obrazowanie struktur rdzenia kręgowego i włókien nerwowych wychodzących/wchodzących do rdzenia kręgowego.

Z dodatkowych badań diagnostycznych, pomocnych w postawieniu rozpozania, wymienia się badanie przewodnictwa nerwowego (ENG), potencjały wywołane, czy badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (to ostatnie w wielu przypadkach jest zupełnie prawidłowe i służy wykluczeniu innych schorzeń, w przebiegu których obserwowane są objawy neurologiczne podobne do tych występujących w mielopatii szyjnej).

Leczenie

Najbardziej radykalną, ale zarazem najskuteczniejszą metodą leczenia jest zabieg operacyjny - u osób młodych pozwala na całkowite ustąpienie objawów kliniczych u co trzeciego pacjenta. Im młodszy pacjent i krótszy czas trwania choroby tym wyniki zabiegów są bardziej zadowalające. Poprawa po leczeniu najczęściej utrzymuje się przez kilka lat, po czym dochodzi do stopniowego nawrotu choroby. Z metod zachowawczego leczenia mielopatii szyjnej wymienia się przede wszystkim noszenie kołnieża ortopedycznego na szyi i rehabilitację.

Fizjoterapia

Rehabilitacja w mielopatii szyjnej ma istotne znaczenie w każdym etapie choroby. Ze względu na istotę schorzenia obejmującą patologie szyjnego rdzenia kręgowego i zagrożenia dla zdrowia związane z niewłaściwym leczeniem, ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem doświadczonego rehabilitanta.

Przykładowe ćwiczenia:

1. W pozycji siedzącej przyłóż prawą dłoń do prawej skroni lub okolic prawego ucha, uciskaj na dłoń ok. 6 sekund, rozluźnienie - kilka sekund, ćwiczenie powtórz 10 razy. Podobnie druga, lewa strona oraz ćwiczenia z przykładaniem obu dłoni do czoła, a po zakończonej serii również do potylicy (z uciskaniem głową na dłonie i rozluźnianiem).
2. W pozycji siedzącej unoś barki do góry i do dołu seriami po kilka powtórzeń, następnie wykonuj krążenie barkami do przodu i do tyłu.
3. W pozycji leżącej na brzuchu z ramionami spoczywającymi wzdłuż tułowia unoś głowę i utrzymaj 6 sekund (podbródek cały czas przy mostku), rozluźnienie kilka sekund, ćwiczenie powtórz 5 razy. Podobnie z poduszką umieszczoną pod czołem - uciskaj głową i ramionami na podłoże przez 6 sekund, rozluźnienie, ćwiczenie powtarzaj 5 razy.

Podsumowanie

Mielopatia szyjna jest chorobą związaną z uciskiem na szyjny rdzeń kręgowy. O ile chorobę łatwo zdiagnozować wykonując rezonans magnetyczny kręgosłupa szyjnego, o tyle mielopatię trudno jest całkowicie wyleczyć - najskuteczniejszą metodą terapii jest zabieg operacyjny. Mielopatia szyjna przebiega początkowo z dolegliwościami bólowymi karku i barków, stopniowo dołączać mogą osłabienie siły mięśniowej kończyn górnych i dolnych, drętwienia, przede wszystkim rąk, zaniki mięśni, nietrzymanie moczu. Choroba ma przewlekły i postępujący przebieg.

Autor:
lek. Mariusz Kłos
Specjalista Neurolog