Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera jest postępującą, degeneracyjną chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która w swoim przebiegu prowadzi do otępienia. Jest jednym z powszechniejszych zespołów neuropsychiatrycznych, który dotyczy głównie osób starszych.

Choroba Alzheimera uznawana jest za jedną z najczęstszych przyczyn otępienia i demencji, rozumianych jako niefizjologiczne osłabienie możliwości umysłowych. Szacuje się, iż na świecie choruje blisko 21-25 milionów osób.

Mimo wielu badań prowadzonych nad chorobą Alzheimera, nadal jej przyczyny nie są poznane, a leczenie ma wyłącznie charakter objawowy. Prowadzone są różne terapie, które mają wyciszać objawy, jednak do tej pory nieznana jest terapia, która zatrzymywałaby lub wycofywała objawy choroby.

Przyczyny

Zmiany degeneracyjne zachodzące w przebiegu choroby Alzheimera, spowodowane są odkładaniem się w mózgu dwóch rodzajów białek: beta-amyloidu oraz białka tau. Obie te substancje charakteryzują się bardzo szkodliwym działaniem na struktury ośrodkowego układu nerwowego. Kumulują się w przestrzeniach międzykomórkowych, tworząc blaszki starcze, które uniemożliwiają przesyłanie impulsów pomiędzy neuronami. Amyloid dodatkowo wykazuje toksyczne właściwości, które prowadzą do obumierania tkanki nerwowej.

Zaburzone funkcjonowanie neuronów prowadzi do ich stopniowej degeneracji, co ma swoje odzwierciedlenie w klinicznych objawach, które tak jak zmiany w mózgu, stopniowo postępują.

Dlaczego tylko u niektórych osób dochodzi do odkładania się białek? To pytanie mimo wielu badań prowadzonych nad chorobą Alzheimera nadal zostaje bez odpowiedzi. Naukowcy nadal nie potrafią wskazać konkretnej przyczyny odkładania się białek w mózgu. Istnieje kilka hipotez, które szukają przyczyn w chromosomach(chromosom 21 kontroluje produkcję białka, z którego później powstaje beat-amyloid), czynnikach środowiskowych (zatrucie glinem znajdującym się w wodzie bądź w aluminiowych naczyniach) czy zaburzonej gospodarce hormonalnej (niedoczynność tarczycy, niedobory jodu), jednak żaden z przedstawionych czynników nie znalazł potwierdzenia w badaniach.

Objawy choroby Alzheimera

10 WCZESNYCH OBJAWÓW CHOROBY ALZHEIMERA

1. Trudności w wykonywaniu codziennych czynności
2. Zanik pamięci (zwłaszcza krótkotrwałej)
3. Zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni
4. Narastające problemy z wysławianiem się – niezrozumiałe i niejasne wypowiedzi, zapominanie i mylenie słów
5. Zmiany osobowości
6. Utrata inicjatywy
7. Gwałtowne zmiany nastroju i zachowania
8. Przekładanie i chowanie przedmiotów (w nieodpowiednie miejsca)
9. Ograniczenie zdolności oceny i podejmowania samodzielnych decyzji
10. Zaburzone myślenie abstrakcyjne oraz przewidywanie następstw zdarzeń

Reklama

Diagnozowanie choroby Alzheimera

Diagnostyką choroby Alzheimera zajmują się lekarze neurolodzy, psychiatrzy oraz geriatrzy, a diagnozowanie opiera się na:

• kryteriach diagnostycznych otępienia typu Alzheimerowskiego - obejmują kryteria, które pozwalają na stwierdzenie i usystematyzowanie objawów chorobowych.
• rozwój licznych zaburzeń poznawczych (zaburzenia pamięci, afazja, apraksja, agnozja, zaburzenia działań wykonawczych)
• charakterystyczny przebieg ze stopniowym początkiem i ciągłym narastaniem
• zaburzenia poznawcze nie są przyczyną inny patologicznych stanów ośrodkowego układu nerwowego
• przyczyna otępienia nie leży w innych chorobach układowych
• badaniach obrazowych – wykorzystuje się badanie RTG, tomografię komputerową (TK), tomografię emisyjną pojedynczego fotonu głowy, a także w wyjątkowych sytuacjach badanie rezonansem magnetycznym (MRI). Badania obrazowe mają na celu wykluczenie innych przyczyn otępienia, takich jak: guzy mózgu, niedokrwienie, wodogłowie, stany pourazowe.
• badaniach laboratoryjnych – wśród badań zaleca się wykonanie badań hematologicznych (OB, morfologia, hematokryt, płytki krwi), biochemicznych(hormony tarczycy, kreatyniny, moczniku, witaminy B12, poziomu cholesterolu, kwasu foliowego, potasu, wapnia, chlorków, żelaza), badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badanie moczu oraz badań serologicznych (przeciwciała przeciwjądrowe, testy kiłowe).
• badaniu fizykalnym
• testach przesiewowych – służą do ujawnienia pewnych deficytów typowych dla choroby Alzheimera. Niepokojące wyniki testów nie stanowią rozpoznania, ale powinny być sygnałem do wykonania szerszej diagnostyki. Testami przesiewowymi są:
• skala oceny stanu psychicznego (Mini Mental State Examination) – jest to krótka skala, która bada następujące problemy: ogólne dane jak dzień, miesiąc czy rok, miejsce, możliwości zapamiętywania, koncentracja uwagi, nazywanie przedmiotów, powtarzanie komunikatów, rozumienie i wykonanie polecenia oraz orientacja przestrzenna.
• test zegara – polega na narysowaniu tarczy zegara i oznaczeniu na niej godzin. Następnie badany proszony jest o umieszczenie wskazówek zegara, tak aby wskazywały oczekiwaną godzinę ( 14:45, 15:00, 11:10)
• uproszczona ocena zespołu otępiennego – jest to skala, która podobnie jak skala oceny stanu psychicznego ocenia podstawowe zaburzenia poznawcze i pamięci.

Reklama

Przebieg i fazy rozwoju

Choroba Alzheimera ma przebieg postępujący i atakuje często podstępnie, co oznacza, że patologiczne procesy w układzie nerwowym toczą się na wiele lat przed pojawieniem się pierwszych objawów. Przebieg choroby można opisać na podstawie Skali Oceny Nasilenia Otępienia, która dzieli chorobę na 7 etapów:

I – etap pierwszy charakteryzuje się brakiem występowania zaburzeń typowych dla choroby Alzheimera. Pacjent normalnie funkcjonuje, nie uskarża się na problemy z pamięcią, orientacją czy słowną komunikacją.

II – etap drugi obejmuje niewielkie zaburzenia pamięci czy lekkie kłopoty ze zdolnościami poznawczymi. Objawy nie są na tyle rozwinięte, aby najbliżsi uznali je za niepokojące.

III – etap trzeci określany jako „Łagodne Zaburzenia Poznawcze”, kiedy pojawiają się pierwsze wyraźne i zauważalne przez otoczenie objawy. Pojawiają się kłopoty z pamięcią i koncentracją -zapominanie słów czy nazwisk, trudności z zadaniami w pracy, gubienie rzeczy.

IV – etap czwarty jest wczesną fazą choroby Alzheimera, kiedy występują już typowe objawy chorobowe. Chory coraz częściej zapomina o spotkaniach, myli imiona bądź nazwiska, zapomina słów lub nie może przypomnieć sobie ich znaczenia. Coraz częściej zauważalne są także duże wahania nastroju, chorzy często stają się impulsywni i nie do końca panują nad swoimi reakcjami. W związku z narastającymi problemami dochodzi do stopniowej izolacji, chorzy wycofują się z życia społecznego, unikają kontaktów z rodziną i znajomymi. W tej fazie choroby nie dochodzi do zaburzeń koordynacji ruchowej, pacjent samodzielnie wykonuje czynności dnia codziennego.

V – etap piąty to średniozaawansowana faza choroby, w której dochodzi do nasilenia objawów z etapu poprzedniego. Bardzo widoczne stają się problemy z pamięcią, zwłaszcza krótkotrwałą – pacjenci zapominają o zdarzeniach, które miały miejsce kilka godzin wcześniej. Uwidacznia się także bezradność, a nawet agresja w stosunku do najbliższych, kiedy chory na przykład nie może znaleźć zgubionej rzeczy (często padają oskarżenia o kradzież). Zaburzeniu ulega stopniowo koordynacja, równowaga oraz ruchy precyzyjne, co widoczne jest w trakcie codziennych aktywności. Coraz więcej rzeczy zaczyna sprawiać kłopot choremu, sprawiając iż staje się zależny od osób trzecich.

VI – etap szósty to zaawansowana fazy choroby, w której dochodzi do znaczących zmian w osobowości i zachowaniu chorego. Zaburzenia pamięci są na tyle duże, iż chory nie rozpoznaje najbliższej rodziny, nie pamięta także o wydarzeniach mających miejsce chwilę wcześniej. Dochodzi do istotnego zaburzenia mowy, która staje się powolna i bardzo niewyraźna. Chory często nie rozumie co się do niego mówi, powtarza sam do siebie pojedyncze słowa lub niezrozumiałe zdania. Również koordynacja i równowaga jest mocno zaburzona, co objawia się trudnościami z wykonaniem prostych czynności. Chory na tym etapie jest całkowicie zależny od osób trzecich, nie potrafi samodzielnie jeść, chodzić, ubierać się, problemem staje się także brak kontroli nad czynnościami fizjologicznymi.

VII – etap siódmy jest ostatnią fazą choroby, określaną jako ciężkie otępienie. Jest to czas kiedy komunikacja z chorym jest bardzo trudna, gdyż nie rozumie sensu komunikatu, a sam przekazuje jedynie wielokrotnie powtarzane, pojedyncze słowa. Podstawowe funkcje organizmu ulegają widocznemu zaburzeniu, co sprawia, iż organizm chorego jest bardzo podatny na inne choroby. Jest to czas kiedy komunikowanie czy poruszanie się praktycznie jest niemożliwe, pojawiają się również problemy z połykaniem pokarmu.

Reklama

Leczenie

Leczenie choroby Alzheimera ma charakter objawowy, niestety nie ma możliwości wyleczenia, a lekami można jedynie uzyskać niewielką poprawę objawów.  Wykorzystywane są leki poprawiające przepływ mózgowy, środki psychotropowe, a także leki mające usprawnić procesy poznawcze oraz pamięć.

Wśród leków stosowanych w chorobie Alzheimera wyróżnia się:

• agoniści receptora N-metylo-D-asparaginowego – są to preparaty o działaniu ochronnym dla komórek nerwowych. Dodatkowo terapia preparatami wspomaga procesy poznawcze.
• odwracalne inhibitory acetylocholinesterazy – są to preparaty, które wpływają korzystnie na ustabilizowanie nastroju i zachowania chorego, a także wpływają na poprawę pamięci.
• preparaty poprawiające przepływ mózgowy – mają na celu poprawę odżywienia mózgu (zwiększony przepływ krwi przez naczynia mózgowe), a co za tym idzie jego lepsze funkcjonowanie. Stymulacja krążenia powinna przekładać się na poprawę procesów myślowych.
• leki przeciwdepresyjne – preparaty psychotropowe mają za zadanie nie dopuszczać do stanów depresyjnych, będących częstym elementem choroby Alzheimera.
• preparaty nasenne – zalecane są przede wszystkim przy występowaniu napadów lękowych
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz antyoksydanty w postaci witamin: C i E oraz koenzymu Q – preparaty o działaniu przeciwzapalnym zmniejszają ryzyko rozwoju choroby. Związane jest to z występowaniem stanu zapalnego w obrębie złogów beta amyloidu i zwyrodnień neurowłókienkowych. Wyciszenie stanu zapalnego poprzez długotrwałe przyjmowanie leków o działaniu przeciwzapalnym, daje szansę na spowolnienie procesów zwyrodnieniowych.

Rola postępowania fizjoterapeutycznego w chorobie Alzheimera

Postępowanie fizjoterapeutyczne u osób zmagających się z chorobą Alzheimera zajmuje ważne miejsce w całym procesie leczenia, zwłaszcza na etapie fazy początkowej oraz średniozaawansowanej.

Cechą choroby jest  postępujące zaburzenie funkcji poznawczych, koordynacji, równowagi, a co za tym idzie także wydolności organizmu i samodzielności. Zauważa się stopniowe ograniczenie funkcjonalne, co często przyczynia się do pogorszenia nastroju i wycofania się z życia społecznego.

Prowadzona rehabilitacja ma na celu utrzymanie jak najlepszej kondycji fizycznej, a także redukcję zaburzeń psychopatologicznych i behawioralnych, prowadzące do poprawy nastroju, zmniejszenia agresji i drażliwości oraz redukcji zaburzeń snu. Ćwiczenia fizyczne poza stymulacją aparatu ruchu, wpływają równie korzystnie na układ krążenia. W trakcie ćwiczeń dochodzi do pobudzenia krążenia mózgowego, obniżenia poziomu glikemii (stężenie glukozy we krwi), a także zwiększonego wydzielania wewnątrzmózgowych endorfin (poprawa nastroju).

W wyniku regularnej aktywności dochodzi do poprawy wydolności organizmu poprzez: 

• poprawę zakresów ruchomości w stawach – prawidłowa ruchomość zabezpiecza przed przykurczami mięśniowymi i dolegliwościami bólowymi ze strony aparatu ruchu.
• wzmocnienie siły mięśniowej kończyn górnych, dolnych i tułowia – silniejsze nogi to sprawniejszy chód i możliwość samodzielnego zmieniania pozycji (wstawanie, siadanie). Silniejsze ręce to szansa na większą samodzielność – ubieranie się, jedzenie, mycie. Silniejszy tułów to lepsza postawa ciała, a co za tym idzie mniej dolegliwości bólowych.
• poprawę koordynacji nerwowo-mięśniowej – prawidłowa koordynacja pozwala na sprawniejsze i płynne wykonywanie codziennych czynności.
• poprawę równowagi – odzwierciedla się w mniejszym ryzyku upadków, które w starszym wieku są bardzo niebezpieczne i często unieruchamiają w łóżku na kilka miesięcy (np. złamanie szyjki kości udowej).
• poprawę motoryki małej – objawia się zdecydowanie lepszą precyzyjnością i dokładnością w czasie wykonywanych czynności (jedzenie, picie, mycie, przygotowywanie posiłków, pisanie)
• wzmocnienie mięśni dna miednicy – poprawa kontroli mięśni zwieraczy

Podsumowanie

Choroba Alzheimera dotyka nie tylko osoby chorujące, ale także ich najbliższe otoczenie. Życie z chorą osobą jest dużym wyzwaniem dla opiekunów, gdyż w pewnym momencie staje się on całkowicie od nich zależny. Wiele zachowań chorych wywołuje u najbliższych złość, irytację i bezsilność, ale należy pamiętać o tym, iż chora osoba nie ma wpływu na swoje postępowanie, nie kieruje się logiką i nie działa złośliwie. A przy ty jest bezbronna i często całkowicie zdana na drugą osobę.

Osoby chorujące na Alzheimera wymagają holistycznego postępowania, które obejmuje farmakoterapię, psychoterapię, fizjoterapię oraz opiekę. Tylko kompleksowe podejście oraz wsparcie najbliższych pozwala na jak najdłuższe zachowanie sprawności i świadomości.

Opracowała:
mgr fizjoterapii Katarzyna Kumor