Autyzm

Opis choroby
Autyzm to wciąż choroba, która stawia wiele zagadek przed neurologami i lekarzami innych specjalności. Definiowany jako zaburzenie neurorozwojowe, bierze zazwyczaj swój początek we wczesnym dzieciństwie. Uchwycenie jego pierwszych objawów bywa jednak trudne, nawet dla doświadczonych psychologów dziecięcych, także ze względu na występowanie schorzenia w różnych stopniach nasilenia. Przyjmuje się, że do pełnego rozpoznania autyzmu konieczne jest pojawienie się symptomów przed ukończeniem 36 miesiąca życia.  Zaburzenia  z gatunku autyzmu są diagnozowane obecnie u 1 na 100 dzieci (w USA statystyki pokazują 1:88, w Polsce brak dokładnych danych,ale mówi się, że może to być 1:300 – 1:150 dzieci.) Autyzm prawie pięciokrotnie częściej dotyka chłopców niż dziewczynek.

Objawy
Do podstawowych objawów autyzmu zalicza się trudności w zakresie umiejętności nawiązywania kontaktu i relacji społecznych, problemy w komunikowaniu się. Pacjenci przejawiają tendencję do powtarzających się, sztywnych wzorców zachowań, wykonują również powtarzalne ruchy całego ciała, nazywane manieryzmami. Stopień zaawansowania występujących zaburzeń może być bardzo różny, co dodatkowo utrudnia diagnostykę i klasyfikację autyzmu. Niektórzy pacjenci wykazują poważne problemy związane z unikaniem kontaktu wzrokowego i fizycznego, brakiem rozwoju mowy, poważnymi problemami w uczeniu się,  podczas gdy u innych autyzm ogranicza się do mało nasilonych trudności obejmujących najczęściej problemy z rozumieniem i adekwatnym reagowaniem w sytuacjach społecznych, problemy z rozumieniem emocji i zachowania innych osób, dosłowność rozumienia mowy, np. żartów, przenośni.

Osoby z autyzmem mogą unikać kontaktu wzrokowego z innymi, także z rodzicami. Niektórzy z nich nie lubią być przytulani czy dotykani, choć wiele dzieci bardzo lubi baraszki i mocne dociskanie. Ludzie z autyzmem mogą nadmiernie koncentrować się na przedmiotach, nie zwracając uwagi na inne osoby. Dzieci dotknięte chorobą mimo nierozwijania zdolności mowy, nie próbują zastępować jej braku poprzez używanie gestów,wskazywanie palcem, mimikę, przynoszenie przedmiotów lub wskazywanie obrazków w książeczkach. Można odnieść wrażenie, że mowa nie jest im potrzebna, podobnie, jak obecność innego człowieka, którego zwykle traktują jako zagrożenie.

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu inaczej niż my odbierają dźwięki, światło,obrazy, inaczej odczuwają dotyk, zapach, smak czy ból. Mogą być np. rozdrażnione, zaniepokojone lub przeciwnie – zafascynowane określonymi bodźcami, odbłyskami światła albo dźwiękiem szkolnego dzwonka. Nadmierna wrażliwość na bodźce, połączone z brakiem możliwości wytłumaczenia osobie chorej ich pochodzenia, powoduje niejednokrotnie silną panikę, szczególnie w nowym, pełnym dźwięków i światła miejscu, na przykład na ruchliwej ulicy. Charakterystycznym obrazem jest kulący się pacjent z autyzmem, zatykający sobie uszy i często niezrozumiale krzyczący.

Dzieci z autyzmem bardzo mocno koncentrują się na konkretnych obiektach, potrafiąc godzinami analizować ich budowę, strukturę, a następnie wielokrotnie do nich powracać. U osób dobrze funkcjonujących może to objawiać się uporczywym opowiadaniem o jednej sprawie, trwanie przy konkretnym temacie i niereagowanie na brak zainteresowania ze strony współrozmówcy.

Szczególną odmianą autyzmu jest zespół Aspergera. Dotknięci nim pacjenci nie mają problemów z uczeniem się, wręcz przeciwnie często wykazują duże zdolności, szczególnie w dziedzinie nauk ścisłych: matematycznych, przyrodniczych. Ich inteligencja jest w granicach normy lub powyżej jej. Cechą odmienną od klasycznego autyzmu jest też prawidłowy rozwój mowy, a nawet szczególne uzdolnienia językowe, które zdarzają się w tej grupie pacjentów. Chorzy z zespołem Aspergera mogą mieć jednak problem z dostosowaniem się do sytuacji społecznych i rozumieniem komunikatów niewerbalnych, takich jak mimika twarzy. Często bardzo mocno skupiają swoje zainteresowania na jednym zagadnieniu lub obszarze, niemal pomijając bodźce z zewnątrz. Osoby te mogą mieć również problemy w nawiązywaniu przyjaźni i utrzymywaniu relacji z innymi ludźmi. Dobrze funkcjonujące osoby z autyzmem czy z zespołem Aspergera bardzo często chcą nawiązywać kontakty z innymi ludźmi, ale ze względu na problemy z rozumieniem zasad społecznych często są odbierane jako dziwaczne.
W niektórych badaniach opisywano zespół Aspergera jako zespół skrajnie męskich cech osobowości.

Przyczyny
Przyczyny autyzmu są ciągle przedmiotem szerokich badań i upatruje się ich na wielu różnych płaszczyznach. Dyskutowany jest wpływ podatności genetycznej oraz czynniki środowiskowe, infekcje( w okresie niemowlęcym, a także infekcji mającej miejsce u matki w okresie ciąży), nieprawidłowości w przemianach metabolicznych, a także inne zaburzenia okresu ciąży i porodu.

Z wystąpieniem autyzmu szczególnie często korelują takie zaburzenia w okresie ciąży, jak: krwawienia w czasie ciąży, długi czas jej trwania, zatrucie ciążowe, zaawansowany wiek matki, infekcje waginalne, przyjmowanie rozmaitych leków w czasie ciąży, cukrzyca, konieczność wywołania porodu i długi czas jego trwania.

Niejednokrotnie zaburzenia typu autystycznego towarzyszą także nazwanym i opisanych zespołom genetycznym, występując wówczas jedynie jako cecha składowa tych chorób. Takimi schorzeniami są na przykład zespół kruchego chromosomu X lub stwardnienie guzowate.

Badania nad przyczynami autyzmu prowadzone są bardzo intensywnie. Na podstawie dzisiejszego stanu wiedzy można jedynie stwierdzić, że jest mało prawdopodobne, aby przyczyna tych zaburzeń była taka sama u wszystkich osób z autyzmem.

Rozpoznanie
Diagnozę autyzmu stawia zespół specjalistów: psychiatra, psycholog, pedagog specjalny, w oparciu o kryteria diagnostyczne zawarte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD- 10. Kluczowe jest postawienie tego rozpoznania przed trzecim rokiem życia dziecka, jeśli objawy pojawiają się później, konieczne jest rozważenie innego rozpoznania.

Leczenie
Terapia powinna być intensywna, systematyczna i dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Konieczne jest także dbanie o ogólny stan zdrowia osób z autyzmem,ponieważ dodatkowe choroby mogą pogarszać ich funkcjonowanie. Istotne jest również odpowiednie wspieranie rodziców i całego otoczenia dziecka.

Bardzo duże znaczenie ma nauka prawidłowego postępowania z chorym dzieckiem. Kluczowe jest poznanie i zaakceptowanie innego świata, w którym króluje nadmiar bodźców, których odbieranie i przetwarzanie jest dużym wyzwaniem. Osobie chorej należy dać czas na oswojenie się w nowej sytuacji, być czytelnym w swojej mimice i okazywaniu emocji, a nawet nazywać co czuje się w danej sytuacji. Język, jakim się porozumiewany powinien być prosty, zrozumiały, pozbawiony metafor, przysłów, a także słów i znaków mogących mieć podwójne znaczenie. Pomocną formą oswajania się z nową sytuacją, która bywa stosowana przez wielu rodziców, jest ustalanie planu dnia, który stanowi dla dziecka bezpieczną, znaną „siatkę” nakładaną na rzeczywistość.

W razie potrzeby stosuje się leki objawowe zmniejszające agresję i autoagresję dzieci chorych, a także leki psychostymulujące. Nie znalazły potwierdzenia naukowego takie terapie jak diety eliminacyjne z wyłączeniem wielu składników, eradykacja grzybów Candida albicans czy leczenie kwasem foliowym, witaminami, peptydem jelitowym.

Rokowanie
Wczesna diagnoza i intensywna terapia może prowadzić do poprawy funkcjonowania osoby z autyzmem w stopniu zbliżonym lub równoznacznym z wyleczeniem. Według obecnych szacunków może to dotyczyć 10-15 procent dzieci objętych wczesną i intensywną terapią. Jednak u większości osób niepełnosprawność z powodu autyzmu pozostaje do końca życia.

Profilaktyka
Nie istnieje profilaktyka autyzmu, która mogłaby być wdrożona u kobiet w okresie ciąży lub zaraz po urodzeniu. Nie udowodniono również, aby zaniechanie szczepień ochronnych, które podejrzewano o związek z autyzmem, było działaniem profilaktycznym i zmniejszało częstość zachorowań. Przeciwnie wręcz, zachorowanie u osób niezaszczepionych na choroby wieku dziecięcego, zwiększa ryzyko autyzmu, prowokowanego infekcją organizmu w okresie niemowlęcym.

Fizjoterapia
Prawidłowo prowadzona psychoterapia połączona z terapią ruchową jest najważniejszą formą pomocy dla chorych z autyzmem. Stosuje się wiele różnych metod, stworzonych również dla chorych z innymi zaburzeniami neurorozwojowymi. Są to metody stymulacyjno – ruchowe, na przykład metoda stymulacji zmysłów według Delacato, metoda W. Sherborne, kinezjologia edukacyjna, hipoterapia (zajęcia z końmi), dogoterapia (zajęcia z psami) oraz nauka technik relaksacyjnych.

Duże znaczenie ma również trening umiejętności społecznych nastawiony na naukę komunikacji i adaptacji społecznej w warunkach, w jakich żyje dziecko.

Podsumowanie
Autyzm to choroba rozpoznawana w wieku dziecięcym (do 3 roku życia), objawiająca się głównie trudnościami w nawiązaniu relacji, izolacją, wyobcowaniem oraz nadwrażliwością na bodźce z zewnątrz. Bardzo ważne jest zaznaczenie, że autyzm nie jest chorobą psychiczną, ale pewnego rodzaju odrębna formą rozwoju neurofizjologicznego, który sprawia, że dotknięty schorzeniem pacjent nie jest w stanie przystosować się do norm społecznych i prawidłowo funkcjonować. Chorzy z autyzmem powinni pozostawać pod opieką psychologa dziecięcego oraz psychiatry, ponieważ tylko systematyczna terapia obejmująca wszystkie aspekty życia codziennego daje szansę na samodzielne funkcjonowanie dziecka w społeczeństwie. Łagodniejszą odmianą autyzmu, nie powodującą upośledzenia jest zespół Aspergera.

Autor:
mgr Sylwia Płusa