Endoproteza powierzchniowa stawu biodrowego - Kapoplastyka

Kapoplastyka lub endoproteza powierzchniowa (ang. hip resurfacing) - nowoczesna metoda leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego polegająca na zaimplantowaniu sztucznych powierzchni stawowych. Jest to sposób leczenia przeznaczony dla ludzi młodych (z reguły poniżej 65. roku życia) i aktywnych. Warunkiem przeprowadzeniu zabiegu jest niewielka deformacja stawu oraz dobra jakość tkanki kostnej. Operacja jest alternatywą dla leczenia zachowawczego, całkowitej alloplastyki, endoprotezy z krótkim trzpieniem oraz osteotomii. Ostateczny wybór metody leczenia zależy od stanu ogólnego pacjenta, aktywności, wieku oraz preferencji i oczekiwań.

Rodzaje implantów

Wśród wielu systemów, różnych producentów, na wyróżnienie zasługują:

BHR - Birmingham Hip Resurfacing- najpopularniejsza operacja kapoplastyki, wykonywana od 1997 roku . Wśród współczesnych operacji kapoplastyki ma najdłuższą historię, więc także najdłuższy okres obserwacji osób po zabiegu.

BMHR - Birmingham Mid Head Resection, wszczepiana od 2003 roku, szczególnie zalecana dla chorych z deformacją głowy kości udowej z powodu martwicy lub złuszczenia głowy kości udowej, która jest usuwana w czasie operacji. Ze względu na resekcje większej części kości udowej zakres zabiegu plasuje się pomiędzy endoprotzoplastyką powierzchniową, a implantacją protezy z krótkim trzpieniem.

Budowa wszczepu

Implant składa się z dwóch części. Pierwszy element stanowi panewka mocowana w loży powstałej po wyfrezowaniu anatomicznej panewki stawu biodrowego, drugi - kapa nakładana na odpowiednio przygotowaną głowę kości udowej. Obie części wykonane są z metalu o niskiej ścieralności. Sztuczne panewki są mocowane w kości miednicznej bezcementowo, porowata powierzchnia kontaktująca się z kością ułatwia wgojenie. Kapa mocowana jest do kości udowej za pomocą cementu. Połączenie metal-metal jest mniej podatne na zużycie od połączeń z użyciem polietylenu, typowych dla całkowitej endoprotezoplastyki.

Zalety endoprotezy powierzchniowej w stosunku do całkowitej alloplastyki

• łatwość rewizji- możliwość wykonania całkowitej endoprotezoplastyki biodra, nawet bez wymiany panewki.
• mniejsze ryzyko powikłań zaistniałych w wyniku ekranowania naprężeń (stress-shielding)
• krótszy okres i lepszy przebieg rekonwalescencji
• krótsza hospitalizacja,
• mniejsze ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych,
• dłuższy przewidywany czas przeżycia implantu ( szacowany nawet na 30 lat)
• mniejsze ryzyko zwichnięcia ( dzięki większej głowie)
• mniejsze ryzyko powikłań zapalnych
• mniejsze ryzyko obluzowania
• większy zakres ruchu po operacji ( porównywalny uzyskuje się przy całkowitej alloplastyce biodra z użyciem dużej głowy)
• uzyskanie warunków niemal identycznych z anatomicznymi, niezaburzony chód,
• brak polietylenowej części panewki ( brak uwalniania drobin polietylenu)
• znaczne zredukowanie ryzyka nierówności powstałej kończyn w wyniku zabiegu
• sugeruje się większe możliwości, pod względem aktywności sportowej po zabiegu
• część autorów sugeruje lepsze subiektywne odczucia pacjenta ( brak wrażenia obcości biodra) w wyniku dokładnego odtworzenia anatomii, mniejszej destrukcji kości i mniejszego implantu

Reklama

Wady w stosunku do endoprotezy całkowitej

•  krótsze obserwacje długoterminowe w porównaniu z całkowita alloplastyką biodra
• wymaga dużej biegłości od zespołu operacyjnego
• ryzyko martwicy głowy kości udowej
• ryzyko złamania szyjki kości udowej.
• większe ilości uwalnianych jonów metalu ( ryzyko nadwrażliwości, niewskazane u kobiet w wieku rozrodczymi i chorych z niewydolnością nerek) - ostateczna ocena skutków wymaga dłuższej obserwacji
• możliwa większa utrata tkanki kostnej kości miednicznej przy kapoplastyce w porównaniu z całkowita alloplastyką

Przygotowanie do zabiegu

Postępowanie przedoperacyjne jest identyczne jak przed operacją alloplastyki całkowitej

Przebieg operacji

Przebieg znieczulania i operacji jest bardzo zbliżony do alloplastyki całkowitej. Podstawową różnicą jest znacznie mniejsza ilość usuwanej tkanki kostnej z kości udowej. Nie odcina się szyjki i głowy, tylko część (BHR) lub całą głowę (BMHR). Większość operacji wykonywanych jest w znieczuleniu regionalnym, choć możliwe jest także znieczulenie ogólne. Zabieg trwa zwykle w granicach od 1,5 do 3 godzin. Po uzyskaniu dostępu do kości chirurdzy usuwają część głowy kości udowej i w jej miejscu, za pomocą cementu mocują kapę. Panewka stawu biodrowego rozwiercana jest za pomocą frezarki, następnie mocuje się w tak przygotowanej loży sztuczną panewkę. Operacje kończy wprowadzenie głowy do panewki, założenie drenażu i zaszycie powłok. Po operacji pacjent pozostaje pod intensywnym nadzorem personelu, najczęściej na specjalnie wydzielonej sali pooperacyjnej. Dren usuwa się przeważnie dzień lub dwa po operacji, szwy należy ściągnąć 10-14 dni po zabiegu. Wykonywane są kontrolne zdjęcia RTG, a pacjent pozostaje pod opieką poradni ortopedycznej. W okresie okołooperacyjnym i pooperacyjnym stosuje się profilaktykę żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej oraz profilaktycznie podaje antybiotyki.

Wskazania

• choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego u aktywnych lub młodych pacjentów
• pacjenci z chorobami neurologicznymi ( mniejsze ryzyko zwichnięcia)
• pacjenci z niektórymi deformacjami bliższego końca kości udowej (kapoplastyka może stanowić leczenie z wyboru )

Reklama

Przeciwwskazania

• osteoporoza, niezadowalająca jakość tkanki kostnej
• przewlekła choroba nerek
• alergia na metale z których wykonany jest implant
• deformacje panewki lub głowy kości udowej powstałe między innymi w wyniku jałowej martwicy głowy kości udowej, urazów, wrodzonych i rozwojowych deformacji ( wyjątek - BMHR)
• duże cysty głowy lub szyjki kości udowej

Powikłania

• pęknięcie implantu
• zakażenia wczesne i późne
• obluzowanie
• złamanie szyjki kości udowej
• martwica głowy kości udowej
• reakcje nadwrażliwości na metal
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
• uszkodzenie nerwów, naczyń
• zwężenie szyjki kości udowej ( może skutkować złamaniem lub obluzowaniem implantu)
• skostnienia heterotropowe
• powikłania anestezjologiczne
• powikłania potransfuzyjne
• obniżenie ruchomości stawu

Rehabilitacja

Proces odzyskiwania sprawności przebiega bardzo podobnie jak w przypadku alloplastyki całkowitej, jednak zwykle postępuje szybciej i łatwiej. Tutaj dostępny jest poradnik postępowania po zabiegu endoprotezy. Wielu chorych wraca do aktywności sportowej, choć niezalecane są dyscypliny w których staw biodrowy narażony jest na duże obciążenia.

Autor: lek. ortopeda Michał Nowak