Co to jest odnowa biologiczna?

Odnowa biologiczna nazywana również bioregeneracją oznacza różnorodne działania mające przyśpieszyć procesy regeneracyjne, po dużych obciążeniach fizycznych lub psychicznych. Działania te obejmują bardzo szerokie spektrum zabiegów, od metod fizykalnych i psychologicznych, poprzez środki dietetyczne i sen, kończąc na odpowiednim dobraniu obciążeń i przerw pomiędzy jednostkami treningowymi.

Wokół odnowy biologicznej narosło wiele mitów, które odbiegają od rzeczywistości. Po pierwsze odnowa biologiczna przez wielu traktowana jest jako metoda lecznicza, co nie jest prawdą. Zabiegi stosowane w odnowie biologicznej nie leczą ani nie usuwają chorób, a jedynie przyśpieszają procesy regeneracyjne. Warto również wiedzieć, iż ingerencja w procesy wypoczynkowe wymaga wiedzy z zakresu fizjologii wysiłku i znajomości procesów, w które chcemy ingerować. Tylko świadome i celowane działanie będzie przynosiło zamierzone efekty, przygotowując organizm do kolejnych wysiłków.

 

Odnowa biologiczna – dla kogo?

Odnowa biologiczna cieszy się dużą popularnością wśród sportowców, co jest zrozumiałe ze względu  na ogromne obciążenia jakim poddawane są ich organizmy. W związku z tym wymagają wsparcia pod postacią zabiegów przyspieszających regenerację i umożliwiających kolejne treningi. 
Rozwój sportu amatorskiego spowodował,  iż odnowa biologiczna stała się czymś powszechnym i dostępnym.  Znaczna część aktywnych osób korzysta z szerokiej gamy zabiegów,  po ciężkim treningu lub zawodach. Ale okazuje się również , iż  dobroczynne oddziaływanie zabiegów z zakresu odnowy biologicznej wykorzystywane jest coraz szerzej przez osoby nieaktywne fizycznie. Wielogodzinne przebywanie w pozycji siedzącej, chroniczny stres czy nadmierne obciążenie pracą zawodową sprawiają,  że odnowa biologiczna znajduje zastosowanie u coraz szerszej grupy odbiorców.   Poprawa ukrwienia, zmniejszenie wzmożonego napięcia mięśniowego czy poprawa elastyczności i uczucie odprężenia okazują się pożądanymi nie tylko w świecie sportu, ale także u osób podawanych dużym obciążeniom psychicznym.

Metody stosowane w odnowie biologicznej

Odnowa biologiczna wykorzystuje zabiegi oraz metody z różnych dziedzin, w tym:

1. metody fizykoterapeutyczne obejmują zabiegi z zakresu wodolecznictwa, światłolecznictwa, laseroterapii, magnetoterapii, krioterapii, mechanoterapii (ćwiczenia fizyczne, masaż) oraz ultradźwięki

2. metody psychologiczne – metody ukierunkowane na świadome kontrolowanie emocji oraz umiejętne radzenie sobie z sytuacjami stresowymi, dodatkowo wykorzystuje się ćwiczenia rozluźniające oraz metody relaksacyjne (min. joga, trening autogenny Schultza czy metoda relaksacyjna Jacobsona)

3. dieta

4. nawadnianie organizmu

5. sen

6. środki biochemiczne (witaminy, sole mineralne, a także środki energetyczne i budulcowe)

Reklama

Cele i zadania odnowy biologicznej

Definicja wskazuje na trzy główne cele, które są realizowane w ramach odnowy biologicznej:

1. Regeneracja oraz wypoczynek rozumiane jako aktywizacja wewnątrzustrojowych procesów, mających na celu usunięcie toksyn oraz regulację szlaków metabolicznych.

2. Profilaktyka przeciążeń, do których dochodzi w konsekwencji sumujących się mikrourazów narządu ruchu.

3. Hartowanie organizmu czyli uodparnianie organizmu na zmiany warunków środowiskowych, a także czynniki fizyczne i psychologiczne. W wyniku hartowania dochodzi do zwiększania efektywności procesów odpornościowych.

Reklama

Zabiegi fizykalne w odnowie biologicznej

1. Wodolecznictwo (hydroterapia) to bardzo szeroki dział leczenia fizykalnego, wykorzystujący właściwości lecznicze wody. Zabiegi wykorzystywane w odnowie biologicznej bazują przede wszystkim na działaniu termicznym wody oraz z wykorzystaniem ciśnienia hydrostatycznego.

Zabiegi wykorzystywane w hydroterapii:

Natryski biczowe

• skłonność do powstawania krwiaków i wybroczyn podskórnych
• ostre infekcje
• stany podgorączkowe
• krwawienia, ryzyko krwawienia,
• choroby serca i układu krwionośnego
• ogólne osłabienie/wyniszczenie organizmu;
• podeszły wiek,
• wątła budowa ciała,
• zwiększona wrażliwość nerwowa
• stany zapalne

Kąpiele lecznicze

Kąpiele lecznicze jak wskazuje nazwa wykorzystują do zabiegów zweryfikowane wody lecznicze, które posiadają określone cechy. W odnowie biologicznej największą popularnością cieszą się kąpiele solankowe i kwasowęglowe. Czas kąpieli wynosi najczęściej około 30 minut.

• Kąpiele solankowe przygotowuje się poprzez dodanie do wody wysoko zmineralizowanej soli (np. zabłockiej, bocheńskiej).

• rozszerzenie naczyń włosowatych (przekrwienie tkanek)
• obniżenie ciśnienia tętniczego
• obniżenie częstości akcji serca
• relaksujące

• niedokrwistość
• niewydolność krążenia
• ogólne wyczerpanie
• niskie ciśnienie krwichoroby układu moczowego

Hydromasaż (masaż podwodny)

Metodyka zabiegu
Masaż podwodny wykonywany w odpowiednio przystosowanych wannach, które umożliwiają ustawienie dysz na określone części ciała lub ręczne wykonywanie masażu przez fizjoterapeutę, który kieruje strumieniem wody. Strumień wody dawkowany jest pod ciśnieniem 2-4 atmosfer.

Masaż trwa około 10-30 minut, w zależności od potrzeb pacjenta.

Działanie na organizm
Masaż podwodny działa w sposób mechaniczny na organizm, wywołując reakcje w postaci pobudzenia krążenia krwi, zmniejszenia napięcia mięśniowego, a także pobudzenia procesów metabolicznych i tonizowania układu nerwowego. Obserwuje się również poprawę w zakresie samopoczucia oraz szybszego usuwania zmęczenia.

Przeciwwskazania

• żylaki, choroba zakrzepowa
• choroby serca, niewydolność krążenia
• znaczne osłabienie organizmu
• schorzenia skórne, rany
• infekcje

Masaż wirowy (kąpiel wirowa) kończyn górnych i kończyn dolnych

Metodyka zabiegu

Masaż wirowy to masaż wykonywany w specjalnych wanienkach wypełnionych wodą o temperaturze 32-40⁰C. Zabieg bazuje na oddziaływaniu mechanicznym wody oraz jej temperaturze.

Masaż wirowy wykonywany jest w obrębie kończyn górnych i dolnych. Czas zabiegu wynosi 15-20 minut.

Działanie na organizm

Masaż wirowy poprzez ruch wirowy wody powoduje zwiększenie przepływu krwi oraz chłonki, zmniejszenie zastoju krwi żylnej, przez co obserwuje się redukcję obrzęków. Dodatkowo dochodzi do rozluźnienia tkanek miękkich i redukcji dolegliwości bólowych.

Przeciwwskazania

• żylaki, choroba zakrzepowa
• choroby serca, niewydolność krążenia
• znaczne osłabienie organizmu
• schorzenia skórne, rany
• infekcje

 

Aquavibron

Metodyka zabiegu

Masaż wibracyjny suchy, wykorzystujący zamknięty obieg wody. Przepływająca w aparacie woda wywołuje drgania o częstotliwości od 30 do 300 Hz, które mają oddziaływanie zbliżone do masażu klasycznego.

Czas zabiegu wynosi około 15-20 minut.

Działanie na organizm
Aquavibron powoduje obniżenie napięcia mięśniowego, przekrwienie skóry dzięki rozszerzeniu naczyń krwionośnych, a także obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Obserwuje się również efekt przeciwbólowy oraz działanie uspokajające i relaksujące

Przeciwwskazania

• zmiany skórne
• świeże blizny, uszkodzenia skóry
• ostre infekcje i stany zapalne
• żylaki (nie można wykonywać masażu w obrębie miejsc z żylakami)
• kruchość naczyń włosowatych

Sauna fińska (sucha)



Metodyka zabiegu

Sauna czyli kąpiel w gorącym powietrzu, gdzie temperatura waha się pomiędzy 40 a 100⁰C i niskiej wilgotności (3-20%). Zarówno temperatura jak i wilgotność uzależnione są od wysokości: im wyżej tym niższa wilgotność i wyższa  temperatura.

Kąpiel w saunie fińskiej odbywa się w cyklach: nagrzewania i schładzania organizmu. Zazwyczaj trwają one ok. 8-12 minut.

Działanie na organizm

Działanie lecznicze sauny fińskiej opiera się głównie na dużych zmianach temperatury, które pobudzają tzw. „grę naczyń krwionośnych”. Początkowo w wyniku wysokiej temperatury dochodzi do rozszerzenia naczyń, następnie w konsekwencji chłodzenia naczynia zwężają się, by po chwili nastąpiło ich ponowne rozszerzenie.

Działanie sauny fińskiej:

• normalizacja ciśnienia krwi
• pobudzenie gruczołów wydzielania wewnętrznego
• poprawa elastyczności tkanek miękkich oraz normalizacja napięcia mięśniowego
• zapobiega infekcjom górnych dróg oddechowych
• choroby układu krążenia
• ostre infekcje
• ciąża
• miesiączka
• choroby reumatyczne (w fazie zaostrzenia)
• zaburzenia hormonalne

Przeciwwskazania

• choroby układu krążenia
• ostre infekcje
• ciąża
• miesiączka
• choroby reumatyczne (w fazie zaostrzenia)
• zaburzenia hormonalne

Sauna parowa (łaźnia parowa)

Metodyka zabiegu

Sauna parowa charakteryzuje się stosunkowo niską temperaturą, około 43-50⁰ C, przy wilgotności wynoszącej 100%.

Niższe temperatury pozwalają na wydłużenie zabiegu, który trwa od 15-30 minut. Następnie organizm jest schładzany.

Działanie na organizm

Sauna parowa przyczynia się do detoksykacji organizmu, czyli usuwania produktów przemiany materii oraz toksyn.

Działanie sauny parowej:

• poprawa ukrwienia poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych
• pobudzenie procesów metabolicznych
• profilaktyka infekcji górnych dróg oddechowych
• choroby układu krążenia
• nadciśnienie
• ciąża
• choroby skóry
• ostre infekcje

Przeciwwskazania

• choroby układu krążenia
• nadciśnienie
• ciąża
• choroby skóry
• ostre infekcje

2. Mechanoterapia- w odnowie biologicznej zastosowanie ma przede wszystkim masaż sportowy, który w zależności od okresu treningowego różni się intensywnością oraz technikami. Masaż sportowy czerpie z technik masażu klasycznego (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, wyciskanie, oklepywanie).

• masaż sportowy podtrzymujący

Wykonywany w okresach przerw między startami, kiedy intensywność treningów jest mniejsza lub zawodnik zaprzestaje treningów. Jak wskazuje nazwa masaż wykonywany jest w celu podtrzymania sprawności psychofizycznej dzięki zaopatrzeniu mięśni w tlen i składniki odżywcze. Masaż sportowy podtrzymujący jest to najczęściej masaż całościowy (obejmuje co najmniej 70% powierzchni ciała), wykonywany jest codziennie lub co drugi dzień.

• masaż sportowy treningowy

Wykonywany jest najczęściej w okresie przygotowawczym, kiedy obciążenia treningowe są bardzo duże. Masaż treningowy charakteryzuje się dużą ilością technik ugniatania – nawet 50-60% masażu stanowią techniki ugniatania i rozcierania.

• masaż sportowy przedwysiłkowy

Intensywność masażu oraz czas jego trwania zależne są od uprawianej dyscypliny sportu. W przypadku aktywności krótkich i intensywnych, masaż jest również krótki oraz energiczny, natomiast w przypadku dyscyplin wytrzymałościowych analogicznie masaż jest dłuższy ale opiera się na technikach delikatniejszych. Masaż sportowy przedwysiłkowy może stanowić element rozgrzewki, ale nie można traktować ich zamiennie.

Wysiłki krótkotrwałe -> dominują techniki rozcierania, ugniatania, oklepywania

Wysiłki długotrwałe -> dominują techniki głaskania, rozcierania, ugniatania, wibracji

• masaż sportowy restytucyjno-odnawiający

Wykonywany najczęściej po zawodach w celu przyśpieszenia restytucji powysiłkowej. Masaż wykonuje się po zakończonym wysiłku, ale konieczne jest zachowanie odpowiedniej przerwy, dla rozpoczęcia samoistnych procesów regeneracyjnych. W przypadku wysiłków wytrzymałościowych i szybkościowych masaż wykonuje się po około 2 godzinach, natomiast w sportach siłowych wymagana przerwa wynosi nawet 6-8 godzin. Cechą charakterystyczną masażu restytucyjno-odnawiającego jest odwrócona kolejność opracowywanych tkanek – rozpoczyna się od tkanek położonych proksymalnie kierując się stopniowo ku obwodowi. Ważnym elementem masażu są techniki wyciskania, które zawsze wykonywane są w kierunku najbliższych węzłów chłonnych, w celu odprowadzenia płynów.

3. Krioterapia – zabiegi wykorzystujące jako czynnik leczniczy zimno. W zależności od zasięgu działania wyróżnia się zabiegi miejscowe oraz ogólne:

• Krioterapia miejscowa:

• zimne okłady
• masaż lodem
• zimny nadmuch (ciekły azot, CO₂)
• kriokomora

• Krioterapia ogólnoustrojowa:

• kąpiel w zimnej wodzie/ w wodzie z lodem

• zmniejszenie dolegliwości bólowych
• zmniejszenie stanu zapalnego
• pobudzenie procesów regeneracyjnych
• pobudzenie przemiany materii (stymulacja usuwania szkodliwych produktów metabolizmu)
• działanie przeciwobrzękowe
• rozluźnienie mięśni szkieletowych

4. Elektrolecznictwo – grupa zabiegów wykorzystująca bodźce elektryczne, pod postacią prądu stałego lub prądów o zmiennej częstotliwości. W zależności od potrzeb osoby korzystającej z odnowy biologicznej, dobiera się optymalny rodzaj zabiegu oraz dawki. Działanie zabiegów z grupy elektrolecznictwa obejmuje:

• poprawę ukrwienia (rozszerzenie naczyń krwionośnych)
• działanie stymulacyjne układu nerwowego
• działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne
• pobudzenie metabolizmu komórkowego

5. Laseroterapia– dział leczenia fizykalnego, bazujący na przenikającej do organizmu wiązki laserowej. Działanie biostymulacyjne lasera:

• pobudzenie syntezy białek
• działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
• poprawa ukrwienia tkanek oraz stymulacja angiogenezy – powstawanie nowych naczyń krwionośnych
• przyśpieszenie metabolizmu komórkowego

6. Magnetoterapia– dział wykorzystujący zmienne pole magnetycznej o niskiej częstotliwości, które wywołuje następujące efekty biologiczne:

• działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwobrzękowe
• stymulacja mikrokrążenia oraz krążenia obwodowego
• pobudzenie procesów oddychania tkankowego
• przyśpieszenie zrostu kostnego
• przyśpieszenie procesów regeneracyjnych

7. Ultradźwięki – dział wykorzystujący drgania mechaniczne, które wywołują w tkankach „mikromasaż”. Działanie biologiczne ultradźwięków:

• hamowanie procesów zapalnych
• działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne
• obniżenie napięcia mięśniowego
• poprawa ukrwienia tkanek (rozszerzenie naczyń krwionośnych)

8. Fala uderzeniowa – to zabieg wykorzystujący falę akustyczną o wysokim skokowym ciśnieniu uwalnianym w bardzo krótkim czasie. Działanie fali uderzeniowej:

• działanie poprawiające ukrwienie (stymulacja mikrocyrkulacji)
• działanie regeneracyjne (stymulacja produkcji kolagenu)
• działanie relaksacyjne (obniżanie napięcia mięśniowego)
• działanie dezintegracyjne (rozpuszczanie zwapniałych fibroblastów)

Autor: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Metodyka masażu w odnowie biologicznej, Pawelec R., Szczuka E., Laber W., Wrocław 2008
• Nowoczesna medycyna uzdrowiskowa, Panikowska I., Ferson D., Medipress, Warszawa 2009
• Fizykoterapia, Mika T., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 199