Elektroterapia jest rodzajem fizykoterapii stosowanym głównie w objawowym leczeniu zaburzeń, chorób i urazów układu ruchowego oraz neurologicznego. Prąd elektryczny o odpowiednim natężeniu i częstotliwości skutecznie łagodzi obrzęki, redukuje napięcie mięśniowe oraz ból. W czym jeszcze pomaga elektroterapia, na czym dokładnie polega i kiedy warto ją zastosować?
Elektroterapia — co to jest i na czym polega?
Elektroterapia polega na wykorzystaniu energii elektrycznej w celach leczniczych i diagnostycznych. Mianem tym określa się różne zabiegi wykonywane z użyciem prądu o rozmaitych parametrach — natężeniu czy częstotliwości.
Różne zabiegi elektroterapii wymagają zastosowania prądu stałego lub zmiennego, impulsowego lub modulowanego. Profesjonalny sprzęt i urządzenia do elektroterapii umożliwiają precyzyjne dobranie ustawień do każdego pacjenta czy konkretnej specyfiki zabiegu.
Sednem elektroterapii jest biologiczne działanie elektryczności na organizm. Opiera się ono o elektrofizjologiczne procesy zachodzące w komórkach. W zależności od rodzaju zabiegu i parametrów aplikowanego prądu elektrycznego elektroterapia może być stosowana do:
- miejscowego pobudzania krążenia krwi i limfy,
- stymulacji wydzielania endorfin i enkefalin,
- modulowania przepuszczalności błon komórkowych,
- stymulacji procesów przemiany materii w tkankach poprzez regulację procesów osmozy i dyfuzji,
- pobudzania uwalniania neuromediatorów i hormonów.
Wywołane zmiany prowadzą do konkretnych korzyści terapeutycznych. Następuje pobudzenie nerwów i mięśni, poprawia się ukrwienie i dotlenienie tkanek, co wpływa na ich trofikę. Elektroterapia łagodzi też stany zapalne, przyspiesza regenerację tkanek, prowadzi do relaksacji mięśni i redukuje ból.
Kiedy i na co elektroterapia może pomóc?
Elektroterapia wykorzystywana jest przede wszystkim do leczenia układu ruchowego i neurologicznego. Miejscowe oddziaływanie prądem elektrycznym na tkanki wykorzystuje się m.in. w rehabilitacji urazów czy schorzeń mięśni, stawów i kości.
Elektroterapia wykorzystywana jest zatem do leczenia m.in.:
- dyskopatii kręgosłupa,
- dystrofii mięśniowej,
- rwy kulszowej,
- chorób reumatycznych,
- przewlekłych i ostrych bólów kręgosłupa oraz mięśni,
- bólów głowy i migren,
- zapalenia tkanek miękkich,
- chorób zwyrodnieniowych stawów,
- stanów pourazowych,
- bólu w osteoporozie,
- nerwobólów.
Wskazaniami do elektroterapii są więc rozmaite dolegliwości związane z bólem, niedostatecznym ukrwieniem tkanek, napięciem mięśniowym, obrzękami, oraz urazami.
Co bardzo istotne, efekty elektroterapii, tak jak i innych typów fizykoterapii, wymagają przeprowadzenia serii zabiegów lub ich regularnego powtarzania.
Przeciwwskazania do elektroterapii
Elektroterapia jest skutecznym sposobem leczenia objawowego wielu chorób. Istnieją jednak pewne przeciwwskazania do jej stosowania. Przede wszystkim elektroterapia nie może być wykorzystana w przypadku pacjentów z rozrusznikiem serca, endoprotezami czy implantami. Przeciwwskazaniem są także nowotwory, zakrzepowe zapalenie żył czy zaburzenia rytmu serca.
Kobiety w ciąży również powinny zrezygnować z elektroterapii, jeśli zabiegi mają być wykonywane w okolicach brzucha lub dolnego odcinka kręgosłupa (a więc w pobliżu płodu).
Elektroterapia nie może być stosowana także u pacjentów z ostrym zapaleniem skóry i tkanek miękkich. Szczególnie kiedy zmiany takie występują w miejscu, w którym miałyby być założone elektrody.
Wyraźnym przeciwwskazaniem do elektroterapii są też stany zapalne i infekcje, w których przebiegu występuje wysoka gorączka.
Elektroterapia — różne zabiegi i ich zastosowanie
Elektroterapia jest pojęciem zbiorczym, obejmującym bardzo szerokie spektrum zabiegów i działań. Konkretne efekty zależą m.in. od parametrów wykorzystywanego prądu elektrycznego.
Poszczególne zabiegi elektroterapii różnią się przede wszystkim częstotliwością i rodzajem aplikowanych impulsów (może to być prąd stały, zmienny, impulsowy, modulowany czy interferencyjny). Efekty terapeutyczne zależą również od natężenia i sposobu “podania” prądu, np. obszaru i kierunku przepływu, czy też od kształtu fali. Poniżej omawiamy najważniejsze typy zabiegów z obszaru elektroterapii.
Galwanizacja
Galwanizacja jest rodzajem elektroterapii wykorzystującym działanie prądu stałego. Energia elektryczna przepływa między dwiema umieszczonymi na ciele pacjenta elektrodami. Ułożenie elektrod pozwala ustalić obszar i kierunek przepływu prądu.
Wyróżnia się dwa rodzaje galwanizacji. Typ anodowy ma działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, a katodowy poprawia ukrwienie. W obu wymienionych rodzajach elektroterapii wykorzystuje się prąd stały. Jego przepływ przez tkanki prowadzi do poprawy ukrwienia, zwiększenia resorpcji wysięków, obrzęków i krwiaków, przyspieszenia regeneracji tkanek oraz zmniejszenia bólu.
Galwanizację stosuje się zatem w leczeniu nerwobólów, zapaleń splotów, korzeni nerwowych i nerwów obwodowych czy bólów kręgosłupa przy chorobie zwyrodnieniowej i dyskopatii.
Jonoforeza
Jonoforeza, nazywana też terapią jonową, polega na wprowadzeniu do tkanki leczniczych substancji za pomocą prądu elektrycznego. Elektroterapia tego rodzaju jest więc sposobem na miejscowe podanie leków. Jest to możliwe wyłącznie w przypadku leków ulegających dysocjacji elektrolitycznej w wodzie.
Do tych zabiegów elektroterapii używa się prądu stałego lub impulsowego o długim czasie impulsu. Tak samo jak przy galwanizacji, na ciele pacjenta umieszcza się dwie elektrody leżące na zwilżonych podkładach. Pod jedną z elektrod (anodową lub katodową, w zależności od aplikowanego leku) podkłada się bibułę filtracyjną nasączoną lekiem.
Jonoforezę stosuje się do leczenia chorób reumatycznych i zwyrodnieniowych stawów, blizn, przykurczy, złamań, urazów mięśni, osteoporozy, artrozy, stanów zapalnych rwy kulszowej i ramiennej czy nerwobólów.
Elektroterapia prądami impulsowymi małej częstotliwości
Elektroterapia wykorzystująca impulsowe prądy małej częstotliwości (tzw. prądy bodźcowe) polega na odpowiednim działaniu na tzw. tkanki pobudliwe.
Impulsy elektryczne o ściśle kontrolowanych parametrach wywołują określone reakcje mięśni i nerwów. Specyfika tych reakcji zależy od kształtu, amplitudy i częstotliwości impulsów. Najczęściej stosowanymi prądami impulsowymi niskiej częstotliwością są prądy diadynamiczne (DD), prądy Traberta i prądy TENS.
Elektroterapia TENS to przezskórna elektrostymulacja nerwów wykorzystywana przede wszystkim w objawowym leczeniu bólu. Metodę tę wykorzystuje się zarówno w przypadku przewlekłych zespołów bólowych, jak i bólów ostrych. Co ważne, dostępny są urządzenia elektrostymulujące pozwalające na samodzielne przeprowadzanie zabiegów w domu.
Elektroterapia prądami diadynamicznymi (DD) wykorzystuje prądy impulsowe o kształcie połówki sinusoidy i częstotliwości 50 Hz. Prądy te mają działanie przeciwbólowe i zwiększające ukrwienie. Ważne jest również to, że działają bezpośrednio na mięśnie szkieletowe. Istnieją różne rodzaje prądów DD, a konkretne właściwości terapeutyczne zależą od ich odpowiedniej kombinacji. Niemniej ten rodzaj elektroterapii stosuje się m.in. w przypadku rwy kulszowej i barkowej, choroby zwyrodnieniowej stawów, dyskopatii, odmrożeń, stanów pourazowych, półpaśca czy sinicy kończyn.
Elektroterapia prądami Traberta wykorzystuje prąd o stałej częstotliwości 142 Hz podawany w impulsach trwających 2 ms, z przerwami 5 ms. To prąd o doskonałym działaniu przeciwbólowym. Przez wywoływanie drżenia mięśniowego działa też rozluźniająco. Elektroterapia prądami Traberta zalecana jest w stanach podrażnienia korzeni nerwowych, chorobie zwyrodnieniowej, artrozie, zapaleniu stawów i tkanek okołostawowych, stanach pourazowych i bólach różnego pochodzenia.
Elektroterapia prądami impulsowymi średniej częstotliwości
Prądy średniej częstotliwości wykorzystuje się w elektroterapii, której głównym celem jest stymulacja mięśni. Prądy te łatwiej pokonują opór skóry i przenikają do głębiej położonych tkanek. Zniwelowane są też nieprzyjemne odczucia występujące w elektroterapii prądami niskiej częstotliwości.
Elektroterapia prądami średniej częstotliwości ma działanie tonizujące, zmniejsza napięcie mięśniowe, poprawia ukrwienie tkanek i niweluje ból. Wyróżnia się tu dwa podstawowe rodzaje zabiegów.
Elektroterapia prądami interferencyjnymi (Nemeca) wykorzystywana jest przy leczeniu podwyższonego napięcia mięśniowego i obrzęków nawracających. Zabiegi mają działanie przeciwbólowe, wywierają wpływ na autonomiczny układ nerwowy, rozszerzają naczynia krwionośne i przyspieszają przemianę materii w tkankach.
Elektroterapia prądami Kotza wykorzystuje prądy średniej częstotliwości modulowane do częstotliwości małych. Zabiegi te służą przede wszystkim stymulacji mięśni z zanikiem prostym, ale również zwiększeniu masy i siły mięśniowej, np. u sportowców.