Schorzenia kręgosłupa - czym są?
Choroby kręgosłupa mogą mieć wiele przyczyn. Najczęściej mamy do czynienia z naturalnymi procesami starzenia się organizmu. Z wiekiem, swoją elastyczność tracą krążki międzykręgowe, odpowiadające za właściwą amortyzację narządu podporowego jakim jest kręgosłup. Uszkodzenie wspomnianych krążków zwane dyskopatią, może powodować ucisk na nerwy, a te z kolei są przyczyną bólu. W ostrej postaci, ta choroba zwyrodnieniowa może nawet uniemożliwić normalne funkcjonowanie.
Poważne urazy kręgosłupa
Do przyczyn schorzeń kręgosłupa należą również urazy kręgosłupa. Dochodzi do nich najczęściej wskutek oddziaływania zewnętrznych czynników fizycznych. Urazy kręgosłupa to zwykle efekt wypadków komunikacyjnych, upadków, urazów w czasie pracy i uprawiania sportu. Najtrudniejszym przypadkiem jest uszkodzenie rdzenia kręgowego, które może być przyczyną trwałego kalectwa. Z uszkodzeniem rdzenia wiąże się niedowład, paraliż, czy brak czucia.
Kolejnym schorzeniem kręgosłupa są guzy, które mogą występować na rdzeniu, w łagodnej, ale i w złośliwej postaci. Mianem guzów określa się narośla i nowotwory. Guzy kręgosłupa nie dają charakterystycznych objawów, które pomogłyby w szybkim ich wykryciu. Łagodne postacie guzów u osób starszych nie są powodem do niepokoju i można z nimi funkcjonować, jednak jest wskazanie do usunięcia. Nawet łagodne guzy mogą oddziaływać na system nerwowy i wpływać niekorzystnie na sąsiednie tkanki.
Zapalenia stawów, nadwyrężenie i ucisk na nerwy
Zapalenie stawów kręgosłupa to stan zapalny obejmujący ścięgna i więzadła, łączące się z układem kostnym. Konsekwencją zapalenia kręgosłupa jest zmniejszenie się tkanki i przyrost kości. To z kolei prowadzi do stykania się kości i problemów w poruszaniem się.
Promieniujący ból wzdłuż nerwu kulszowego to tzw. rwa kulszowa. Nerw kulszowy rozgałęzia się przez biodra, pośladki w dół nogi. Zwykle ta dolegliwość dotyczy jednej strony ciała. Przyczyną powstawania rwy kulszowej jest ucisk na nerw, najczęściej przez przepuklinę lub przerośniętą kość na nerwach. Ból występujący przy rwie kulszowej może mieć różne natężenie od łagodnego do ostrego.
Lumbago - ból w odcinku lędźwiowym, czyli w krzyżu, wywołany np. urazami lub przeciążeniem. To schorzenie często powodowane przez długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub niewłaściwe ułożenie w czasie snu. Jedną z przyczyn lumbago może być również długotrwałe chodzenie w butach na wysokim obcasie.
Do chorób kręgosłupa należy zaliczyć także wrodzone wady kręgosłupa: rozszczepienie - może być łagodne i nieuciążliwe, ale też ciężki i nawet zagrażające życiu,
Schorzenia kręgosłupa - skąd się biorą?
Schorzenia kręgosłupa mają kilka najważniejszych źródeł. Najczęstsze są zwyrodnienia wynikające z naturalnych procesów starzenia i zużycia układu kostnego. Kolejną częstą przyczyną schorzeń kręgosłupa są urazy powypadkowe i choroby nowotworowe - guzy. Ponadto mamy do czynienia z wrodzonymi wadami kręgosłupa oraz innymi chorobami, takimi jak zapalenia stawów i przeciążenia. Aby podjąć właściwą terapię, najpierw należy przeprowadzić konsultację i ustalić rzeczywistą przyczynę dolegliwości kręgosłupa.
Leczenie schorzeń kręgosłupa - diagnoza
Skuteczne leczenie schorzeń kręgosłupa jest możliwe dzięki trafnej diagnozie, przeprowadzonej z zastosowaniem najnowocześniejszych narzędzi diagnostycznych i z wykorzystaniem szerokiej wiedzy w zakresie leczenia.
Nasze pierwsze kroki skierujemy w stronę lekarza pierwszego kontaktu, fizjoterapeuty lub specjalisty w dziedzinie leczenia schorzeń kręgosłupa i umówimy się na pierwsze spotkanie. Na pierwszej wizycie lekarz ocenia fizycznie stan kręgosłupa i lokalizuje rejony, w których występuje ból. Lekarz bada sam kręgosłup, sprawdza ruchomość stawów oraz przeprowadza wywiad z pacjentem, aby uzyskać pełny obraz dolegliwości. Przeprowadzane jest również badanie neurologiczne, które pozwala określić odruchy, siłę mięśni. Badanie odruchów, czyli reakcji organizmu, których nie jesteśmy w stanie kontrolować niesie ze sobą cenne informacje, ponieważ informuje o prawidłowym działaniu układu nerwowego. Drażnienie receptorów przekazujących informacje do rdzenia kręgowego to skuteczny sposób na zdiagnozowanie, czy doszło do uszkodzenia układu nerwowego.
W czasie diagnozy lekarz ustala, czy pacjent odczuwa ból w określonych obszarach. Sprawdzana jest również siła mięśni poprzez zadania do wykonania przy użyciu siły np. pchnięcia, poruszanie kończynami pod oporem.
Leczenie schorzeń kręgosłupa można rozpocząć po ustaleniu, czy nie pojawiają się problemy ze skręcaniem, zginaniem i poruszaniem odcinkiem szyjnym. Pacjent może zostać poproszony o wykonanie pewnych specyficznych ruchów, np. chodzenie na piętach lub na palcach, które pomogą ustalić, jakie może być źródło ograniczeń ruchowych.
Diagnostyka rentgenowska
Po zakończonej diagnozie fizycznej, kolejnym krokiem, jeśli to konieczne, jest zdjęcie rentgenowskie, które pozwala ocenić stan kręgosłupa pod kątem kości. Rentgen jest szczególnie przydatny, by sprawdzić niestabilność kręgosłupa, złamania, zmiany zwyrodnieniowe lub ewentualne nowotwory. Zdjęcie nie pokazuje tkanek miękkich, a zatem za jego pomocą najłatwiej ustalić złamania, infekcje lub guzy, które mają większą gęstość niż tkanki miękkie i można je zidentyfikować na zdjęciu.
Badanie rezonansem magnetycznym
Rezonans magnetyczny jest bezpieczniejszy od rentgena, ponieważ nie wykorzystuje promieniowania. Wykorzystuje właściwości atomów wodoru, do wykonania obrazu naszego ciała. Jeśli na kręgosłupie znajduje się guz, dochodzi do zapalenia lub przemieszczenia kości, znajdzie to swój obraz w diagnostyce rezonansem. Odbicie promieniowania elektromagnetycznego odcinka lędźwiowo-krzyżowego pozwala na postawienie dokładnej diagnozy i opracowanie metody leczenia.
Tomografia komputerowa
Badanie tomografem komputerowym to kolejna metoda diagnostyki kręgosłupa. Daje ona przestrzenny obraz organów wewnętrznych, niemniej wykorzystuje, podobnie jak rentgen, promieniowanie radiacyjne. Z tego powodu, ilość zabiegów jest ograniczona. Ponadto sprzęt do diagnostyki TK nie jest dostępny we wszystkich klinikach ze względu na swoją cenę.
Leczenie schorzeń kręgosłupa to proces żmudny i długotrwały. Aby był skuteczny, potrzebna jest jednak trafna diagnoza.
Leczenie schorzeń kręgosłupa - leczenie
Leczenie schorzeń kręgosłupa jest o tyle skuteczne, o ile jest poprzedzone dokładną diagnozą przyczyn bólu i dolegliwości. W przypadku najczęściej spotykanych chorób kręgosłupa, czyli zwyrodnień związanych ze zużyciem dysków międzykręgowych, stosuje się kilka metod leczenia. Przedstawmy je pokrótce.
Leczenie można rozpocząć metodami bezinwazyjnymi opartymi na zmianie nawyków życiowych. Jak wspomnieliśmy na początku, wiele schorzeń kręgosłupa ma swoje przyczyny w niezdrowym trybie życia, małej ilości ruchu i w złej postawie. Na obciążenie kręgosłupa wpływa również nadmierna masa ciała, dlatego, jeśli istnieją takie wskazania, jej obniżenie może być jednym z pierwszych działań zmierzających do odciążenia tego układu kostno-nerwowego.
Wspomagające leczenie schorzeń kręgosłupa może w niektórych przypadkach polegać również na zmniejszeniu nacisku na nerwy szyjne poprzez odpowiednie stymulowanie i rozciąganie. Ten zabieg to trakcja kręgosłupa, tzw. wyciąg. Sąsiadujące ze sobą powierzchnie stawowe kręgów są odciągane przez fizjoterapeutę lub za pomocą specjalnych urządzeń rehabilitacyjnych. Połączenie technik manualnych i wyciągu kręgosłupa jest stosowane w leczeniu przeciążenia stawów i więzadeł. Działanie to ma na celu zwiększenie przestrzeni między kręgami i rozluźnienie napiętych mięśni. Leczenie schorzeń kręgosłupa poprzez trakcję jest wskazane u tych osób, które nie mogą się poddać leczeniu innymi metodami np. zgięciami czy rotacją. Zwykle takie zabiegi wykonywane są w ciągu 10-20 sesji.
W terapii schorzeń kręgosłupa stosuje się również leki, jeżeli sam odpoczynek i fizjoterapia nie pomagają. To najczęściej środki przeciwbólowe, leki przeciwzapalne, środki zwiotczające mięśnie i leki sterydowe.
Wspomniana fizjoterapia leczy głównie schorzenia dolnej części kręgosłupa i bóle szyi, a jej celem jest przywrócenie normalnej pozycji kręgosłupa. Również pacjenci po urazie rdzenia kręgowego mogą korzystać z zaplanowanej rehabilitacji fizjoterapeuty. Zapalenie stawów kręgosłupa jest jeszcze jednym ogólnoustrojowym schorzeniem kręgosłupa, które często jest leczone przez fizjoterapeutę. Najczęściej wykorzystuje się metody ćwiczeń wzmacniających oraz manualne stymulowanie określonych odcinków kręgosłupa.
Jeżeli lekarz kieruje do fizjoterapeuty na leczenie krótkotrwałych bólów kręgosłupa, wtedy terapia może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od postępów poprawy stanu zdrowia. Zwykle jeżeli np. ból dolnej części pleców przedłuża się ponad 12 tygodni, wówczas wskazana jest bardziej aktywna terapia.
Leczenie schorzeń kręgosłupa - profilaktyka
Leczenie schorzeń kręgosłupa jest procesem długotrwałym i uciążliwym. Na fizyczne urazy kręgosłupa nie mamy wpływu, mogą się one przydarzyć podczas wypadków i nieszczęśliwych zdarzeń. Natomiast zmiany zwyrodnieniowe, które są efektem procesów starzenia tkanek i układu kostnego, możemy spowolnić i na co dzień zadbać o stan naszego kręgosłupa. Wskazówki dotyczące profilaktyki pokrywają się z ogólnymi zasadami prowadzenia zdrowego trybu życia, chociaż kilka punktów jest typowych dla profilaktyki zdrowia kręgosłupa.
Po pierwsze, powinniśmy zadbać o naszą kondycję i wybrać aktywności, które nie obciążają kręgosłupa, a mają na niego pozytywny wpływ. Najprostszy ruch to chodzenie, które nie wymaga specjalnego przygotowania, a kilkadziesiąt minut spaceru dziennie może poprawić naszą postawę i stan kręgosłupa. Do tych korzystnych dla kręgosłupa form rekreacji należy zaliczyć również pływanie, które odciąża kręgosłup i pozwala go stymulować w różnych częściach.
Wszelkiego rodzaju lekkie treningi oraz joga mają znaczący wpływ na stan naszego kręgosłupa i tkanek mięśniowych. W czasie ćwiczeń rozciągających warto zwrócić uwagę na wzmacnianie mięśni pleców i brzucha.
Nasza waga jest obciążeniem dla kręgosłupa. Każdy zbędny kilogram, to więcej do dźwigania i większe ryzyko powstawania zmian zwyrodnieniowych. Dlatego tak ważna jest kontrola naszej wagi, bo noszenie mniejszego ciężaru oznacza mniejszy nacisk na dyski. Unikajmy też nieprawidłowych naprężeń kręgosłupa w czasie prac domowych, czy ogrodowych. W sieci znajdziemy mnóstwo krótkich filmów, w jaki sposób podnosić prawidłowo ciężkie przedmioty, aby nie zrobić sobie krzywdy.
Ograniczenie lub unikanie palenia papierosów oraz nadmiernego spożywania alkoholu to kolejne sposoby na zmniejszenie ryzyka powstawania zmian chorobowych w naszym kręgosłupie. Fińskie badania wykazały, że palacze są bardziej podatni na bóle krzyża, niż osoby niepalące.
Leczenie schorzeń kręgosłupa to terapia pojawiająca się już po wystąpieniu dolegliwości. Jeśli jest taka możliwość, to należy tym schorzeniom zapobiegać poprzez zachowanie równowagi pomiędzy aktywnością a siedzącym trybem życia.