Ganglion

Guzki pojawiające się na palcach, nadgarstkach czy stopach, u wielu pacjentów budzą niepokój. Najczęściej jednak są to niegroźne, galaretowate torbiele, nazywane również ganglionami, które pojawiają się w miejscach najbardziej przeciążonych. Gangliony, tworzą jamiste przestrzenie, wypełnione płynem lub galaretowatą substancją.

Codzienne przeciążenia wynikające z wykonywanej pracy, urazu czy uprawianej dyscypliny sportu, mogą prowadzić do stanu zapalnego stawu i w konsekwencji, zwiększonej produkcji mazi stawowej.

Leczenie w przypadku ganglionów obejmuje metody zachowawcze, oparte o terapię manualną, fizykoterapię i kinesiology taping. Zastosowanie znajduje także bardziej inwazyjna punkcja z aspiracją treści torbieli lub leczenie chirurgiczne, polegające na wycięciu całej zmiany.

Ganglion- czym właściwie jest?

Ganglion, czyli galaretowata torbiel, to jamista struktura, która w wyniku nadmiernego obciążenia stawu, wypełnia się płynem stawowym. Ze względu na zmiany degeneracyjne w obrębie tkanki łącznej i tworzące się zastawki, nie ma szans powrotu płynu, co skutkuje narastaniem wielkości torbieli wprost proporcjonalnie do przeciążeń stawu.

Początkowo uwypuklenie pochewek ścięgnistych jest niewielkie, co sprawia, iż pod skórą wyczuwalne są niewielkie galaretowate twory, wielkości ziarenka grochu. Twory te są miękkie i dają wrażenie przesuwania się pod wpływem nacisku. Stopniowo jednak, dochodzi do powiększania się torbieli, które osiągają średnicę nawet kilkucentymetrową.

Cechą charakterystyczną torbieli jest to, iż pod wpływem obciążeń codziennymi aktywnościami, może dochodzić do powiększania jej rozmiarów lub w ogóle do pojawiania się guzka. Obserwuje się także, jej zmniejszanie lub całkowite zanikanie po odpoczynku.

Gangliony, mogą prowokować dolegliwości bólowe oraz nieprzyjemne odczucia, zarówno podczas wykonywania najprostszych ruchów jak i podczas palpacji samej struktury. Zdarza się jednak również, iż u niektórych osób zmiany te, nigdy nie prowokowały żadnych dolegliwości.

Reklama

Przyczyny powstawania ganglionów

Przyczyn powstawania ganglionów należy szukać w zwiększonej produkcji płynu stawowego, w obrębie samego stawu bądź pochewki ścięgnistej. Obecność płynu w wymienionych strukturach jest zjawiskiem fizjologicznym i wręcz pożądanym, ale już jej nadmiar wskazuje na stan zapalny. Stan zapalny, do którego najczęściej dochodzi w skutek powtarzających się mikrourazów, które dalej prowadzą do zmian degeneracyjnych w obrębie tkanki łącznej. Gromadzący się wewnątrz płyn prowadzi do rozciągnięcia torebki i wytworzenia zachyłka, w którym będzie magazynował się płyn (torbiel). Tkanka łączna najczęściej wytwarza również zastawkę, która pozwala na ruch płynu tylko w jedną stronę, co uniemożliwia samoistną redukcję torbieli.

Wśród dominujących przyczyn prowadzących do powstawania ganglionów wymienia się:

• uprawianie sportu prowadzące do nadmiernego obciążania stawów
• przewlekłe stany zapalne ścięgien mięśniowych lub torebek stawowych
• praca zawodowa, wymagająca wielokrotnego powtarzania tych samych ruchów
• urazy

Ganglion – diagnostyka

Diagnostyka torbieli opiera się na obrazie klinicznym, wywiadzie oraz badaniu palpacyjnym. Rozpoznanie potwierdzić można badaniami obrazowymi, takimi jak badanie ultrasonograficzne (USG) lub badanie rezonansem magnetycznym (MRI). Badania obrazowe mają za zadanie jeszcze różnicowanie torbieli z innymi zmianami chorobowymi, zwłaszcza ze zmianami nowotworowymi.

Reklama

Gangliony - najczęstsze lokalizacje

Gangliony teoretycznie mogą powstawać w obrębie wszystkich stawów, narażonych na obciążenia. W praktyce jednak są miejsca, w których najczęściej się lokalizują. Zdecydowanym numerem jeden jest okolica nadgarstka, najczęściej jego powierzchnia grzbietowa, choć zdarzają się również torbiele po stronie dłoniowej. W obrębie powierzchni grzbietowej są to następujące lokalizacje:

• okolica kości księżycowatej i łódeczkowatej
• stawy nadgarstkowo-śródręczne
• stawy śródręczno-paliczkowe
• dystalne stawy międzypaliczkowe

Natomiast w obrębie powierzchni dłoniowej gangliony pojawiają się w okolicy pomiędzy kością łódeczkowatą a trójgraniastą bądź kością łódeczkowatą a księżycowatą.

Gangliony, zdecydowanie rzadziej, ale mogą się również tworzyć na powierzchni grzbietowej stóp lub w obrębie stawu kolanowego czy łokciowego.

Ganglion- postępowanie lecznicze

Dobór metod postępowania leczniczego uwarunkowany jest obrazem klinicznym oraz ewentualnymi dolegliwościami bólowymi. Mniej zaawansowane stadia chorobowe, które nie prowokują dolegliwości bólowych, leczone są w sposób zachowawczy. Leczenie obejmuje, przede wszystkim, odciążenie kończyny, poprzez ograniczenie ruchów w zajętym stawie oraz zastosowanie szyny bądź specjalnego stabilizatora. Równie ważnym elementem postępowania na tym etapie jest redukowanie stanu zapalnego. Zastosowanie znajduje farmakoterapia oraz zabiegi fizykalne:

• magnetoterapia
• laseroterapia
• fonoforeza – ultradźwięki wykonywane z lekami przeciwzapalnymi
• jonoforeza z lekami przeciwzapalnymi

Wstępne wyciszenie objawów bólowych oraz zmniejszenie rozmiarów torbieli, pozwala na wprowadzanie ćwiczeń, które ukierunkowane są na poprawę zakresów ruchomości w obrębie danego stawu, a także poprawę w zakresie koordynacji mięśniowej oraz stabilizacji. W trakcie całego procesu leczenia (jeśli jest to możliwe) zaleca się unikanie czynności wymagających skrajnego ustawienia stawu oraz użycia dużej siły. Jako formę podtrzymania efektów prowadzonej terapii, stosuje się aplikacje kinesiology taping (aplikacje odciążające staw, aplikacje stabilizujące staw).

W sytuacji, kiedy prowadzone postępowanie nie  przynosi efektów w postaci zmniejszenia dolegliwości bólowych, zaleca się wykonanie punkcji torbieli. Zabieg polega na nakłuciu, w celu aspiracji zalegającej substancji w jamie torbieli. Zabieg wykonywany jest być pod kontrolą ultrasonograficzną, dla pełnej precyzji. Po opróżnieniu torbieli, poddawane są leki z grupy kortykosteroidów. Ich zadaniem jest działanie przeciwzapalne, a także przyspieszenie gojenia się tkanek (zabliźnienie). Zabieg punkcji wymaga unieruchomienia i odciążenia stawu, co najmniej kilkudniowego.

Nawrót objawów po wykonanej punkcji jest wskazaniem do leczenia chirurgicznego, które polega na całkowitym usunięciu torbieli. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, z niewielkim nacięciem skóry.  W trakcie zabiegu usuwana jest zmiana torbielowata wraz z szypułą oraz zmienionym chorobowo fragmentem torebki stawowej, dzięki czemu odsetek nawrotów jest dużo mniejszy niż w przypadku punkcji. Obecnie zabiegi są małoinwazyjne, ryzyko wystąpienia powikłań jest znikome, a pacjent opuszcza szpital jeszcze tego samego dnia.

Ważne jest natomiast aby po zabiegu oszczędzać operowaną kończynę oraz prowadzić odpowiednie postępowanie fizjoterapeutyczne. Pierwsze 14 dni po zabiegu, to czas kiedy należy stosować odciążenie kończyny, pod postacią specjalistycznych ortez oraz unikania obciążającej aktywności. Dodatkowo wprowadza się działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, w formie farmakoterapii oraz zabiegów fizykalnych (magnetoterapia, laseroterapia, krioterapia). Około drugiego tygodnia od zabiegu, po usunięciu szwów, wskazane są zabiegi mobilizacji blizny oraz tkanek miękkich, w celu przywrócenia prawidłowej elastyczności. Kontynuowane są zabiegi fizykalne, mające poprawić ukrwienie i przyśpieszać gojenie się tkanek. To również czas, kiedy wdrażane są pierwsze ćwiczenia, początkowo bierne oraz mobilizacyjne, stopniowo przechodząc do ćwiczeń czynnych i oporowych (około 3 tygodnia). Z każdym następnym dniem, zwiększana jest intensywność ćwiczeń. Terapia ukierunkowana jest na poprawę siły mięśniowej, elastyczności tkanek, stabilizacji stawu oraz koordynacji. Powrót do pełnej sprawności nie powinien zająć dłużej niż sześć tygodni.

Autor: mgr Katarzyna Kumor, Fizjoterapeuta

Bibliografia:

• Torbiel galaretowata – postępowanie fizjoterapeutyczne, Magdalena Mastelarz, Joanna Kucmin, Agnieszka Książek-Czekaj, Marek Wiecheć, Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja, 2015