Zespół cieśni nadgarstka to choroba, która dotyczy nerwu pośrodkowego i jest najczęstszą neuropatią uciskową. Występuje przeważnie u kobiet około pięćdziesiątego roku życia, a w związku z pracą – częściej u mężczyzn. Schorzenie przeważnie dotyczy ręki dominującej, co jest warunkiem rozpoznania choroby zawodowej. Czasem występuje obustronnie (u około 10% pacjentów). Częstość występowania zespołu cieśni nadgarstka potwierdzonego klinicznie i elektrofizjologicznie obliczono w populacji ogólnej na 1-2,7%. Badania epidemiologiczne dotyczące państw wysoko rozwiniętych wykazują, że objawy zespołu kanału nadgarstka w grupach czynnych zawodowo, są stwierdzane nawet u kobiet w 10% i u mężczyzn w 5%. Największą grupę leczonych z powodu zespołu cieśni nadgarstka stanowią chorzy starsi.
Reklama
Objawy zespołu cieśni nadgarstka
W pierwszym rzędzie objawów pojawia się zwykle ból lub zaburzenia czucia w obrębie dłoni i nadgarstka. Pacjenci różnie opisują swoje objawy występujące na palcach : najczęściej jako drętwienia i mrowienia. Tę grupę objawów lekarze nazywają parestezjami. Częstym objawem jest także ból ręki nasilający się w nocy lub nad ranem, wybudzający pacjentów ze snu. Objawy te tłumaczy się faktem wzrostu ciśnienia w kanale nadgarstka, które jest większe w nocy, gdy ręka pozostaje zgięta przez wiele godzin snu. Inne objawy to utrata precyzji w palcach - pacjenci nie mogą zapiąć małych guziczków np. w koszuli, pozbierać monet, szpilek ze stołu. Mają osłabiony chwyt co skutkuje wypuszczaniem z ręki talerzy, kubków, przerywaniem pisania z powodu pojawiania się bólu ręki. Najczęściej objawy pojawiają się na palcu III a następnie „rozchodzą” się na palce I, II czasami nawet IV. W zawansowanych przypadkach choroby drętwienia i zaburzenia czucia utrzymują się i dochodzi do zaników mięśni, zmiany zarysu dłoni i znacznego upośledzenia jej funkcji.
Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka
Kanał nadgarstka jest to przestrzeń znajdująca się w nadgarstku między kośćmi nadgarstka a ścięgnistą strukturą-tak zwanym więzadłem poprzecznym nadgarstka. Przez kanał nadgarstka przechodzi na rękę 9 ścięgien zginających palce oraz nerw pośrodkowy. W niektórych sytuacjach dochodzi do ucisku tego nerwu, które powodują charakterystyczne objawy. Na rozwój zespołu cieśni nadgarstka wpływają zarówno czynniki zawodowe, jak i ogólnoustrojowe. Praca fizyczna z użyciem narzędzi wibrujących, takich jak wiertarki i młoty pneumatyczne, wykonywana głównie przez mężczyzn, siedmiokrotnie zwiększa narażenie na chorobę, zaś wymagająca stałych nadmiernych ruchów nadgarstka, jak u krawcowych – dwukrotnie. Spośród czynników ogólnoustrojowych duży wpływ na wykształcenie się zespołu przypisuje się cukrzycy, rzadziej alkoholizm czy niedoczynność tarczycy. Do czynników sprzyjających powstawaniu tego zespołu zalicza się też zmiany hormonalne w okresie ciąży i menopauzy.
Rozpoznanie
Do rozpoznania zespołu kanału nadgarstka wykorzystuje się najczęściej próby prowokacyjne: test Tinela (polega na opukiwaniu okolicy nadgarstka wzdłuż przebiegu nerwu pośrodkowego - w przypadku pojawienia sie drętwienia, przeczulicy w obszarze unerwianym przez nerw pośrodkowy test uznaje się za dodatni), test Phalena (test zgięcia nadgarstka- badany opiera łokcie na stole i swobodnie zwiesza ręce na okres 60 sekund; jeżeli w tym czasie wystąpią drętwienia i mrowienia test uważa się za dodatni) i odwrócony test Phalena oraz test opaski uciskowej. Ocenia się też obecność subiektywnych objawów klinicznych: ból, drętwienie, mrowienie, uczucie porannej sztywności, obecność obiektywnych objawów klinicznych: test opuszkowy palca I i V, tzw. objaw butelki Luthy’ego, zaburzenia czucia oraz zaburzenia wegetatywne (suchość skóry, swędzenie, zaburzenia naczynioruchowe).Badania elektrofizjologiczne stanowią podstawę rozpoznania zespołu cieśni nadgarstka. Ocenia się w ten sposób przepływ impulsu nerwowego przez badany nerw i jego odpowiedź na drażnienie bodźcem elektrycznym (ENG). Z badań dodatkowych wykonuje się niekiedy badanie elektromiograficzne uszkodzonych mięśni, badanie radiologiczne, ultrasonografię, rezonans magnetyczny i pomiar ciśnienia w kanale nadgarstka.
Reklama
Leczenie
Głównym zadaniem postępowania leczniczego w zespole cieśni nadgarstka jest eliminacja bólu oraz poprawa czucia i funkcji ręki. Dolegliwości leczy się zachowawczo i operacyjnie. Leczenie zachowawcze polega na unieruchomieniu nadgarstka w pozycji neutralnej poprzez zastosowanie różnego rodzaju ortez, zastosowaniu leków przeciwzapalnych ogólnie i miejscowo, odpoczynku, wstrzykiwania kortykosteroidów redukujących stan zapalny i obrzęki oraz jonoforezie sterydowej , z witaminą B1, nowokainą lub diklofenakiem. Decyzja o podjęciu leczenia operacyjnego powinna zapadać po wyczerpaniu możliwości, jakie daje leczenie zachowawcze. Z drugiej strony również bezskuteczne przedłużanie leczenia zachowawczego może doprowadzić do nieodwracalnych zmian nerwu i pogorszenia rokowania chorego. Leczenie operacyjne polega na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka. Obecnie stosuje się dwie techniki:
-dekompresję otwartą - przewagą tej metody jest dobre uwidocznienie pola operacyjnego, możliwość dokładnego skontrolowania dna kanału nadgarstka oraz uwolnienia ewentualnych zrostów z pochewkami maziowymi ścięgien zginaczy
-dekompresję endoskopową - pozwala na szybszy powrót do aktywności , rana pooperacyjna goi się znacznie łatwiej z uwagi na niewielkie cięcie
Fizjoterapia przy zespole cieśni nadgarsta
Przydatność fizjoterapii w zespole cieśni nadgarstka jest niekwestionowana zarówno w postępowaniu zachowawczym jak i pooperacyjnym. Jej główne zadania to zmniejszenie dolegliwości bólowych, zwłaszcza nocnych i poprawa funkcji ręki, gdyż te elementy wpływają znacząco na jakość życia pacjentów. Do szczególnie zalecanych metod zalicza się terapię ultradźwiękami (fala ultradźwiękowa pobudza regenerację uciśniętego nerwu, zwiększa elastyczność tkanki łącznej poprzez wpływ na włókna kolagenowe oraz działa przeciwbólowo; stosowane natężenie fali UD wynosi od 0,3W/cm2 do 0,8W/cm2, a czas zabiegu od 6 do 8 minut; niektórzy autorzy zalecają większe dawki od 1,3 W/cm2 do 1,5W/cm), masaż wirowy (łączy działanie dwu czynników: termicznego i mechanicznego – wynikającego z ruchu wirowego wody, zmniejsza napięcie elementów okołostawowych, poprawia ich ukrwienie i wywiera działanie przeciwbólowe) oraz ćwiczenia poślizgowe, czyli automobilizacje splotu ramiennego i nerwu pośrodkowego, które poprawiają ruchomość splotu ramiennego i nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Zastosowanie znajduje także galwanizacja podłużna kark-ręka ,krioterapia, akupunktura pól nerwu nadgarstka, elektrostymulacja punktowa trójkątna obejmująca mięśnie niedowładne odwodziciela krótkiego kciuka i mięśnie przeciwstawiacza kciuka, okłady borowinowe, rękawiczka parafinowa, ćwiczenia „wyciągowe”, ćwiczenia bierne ze zgięciem dłoniowym nadgarstka, ćwiczenia zmniejszające obrzęki na przykład unoszenie ręki do góry, ćwiczenia manualne ręki.
Reklama
Rokowanie
Nawrót choroby zdarza się zarówno po leczeniu zachowawczym, jak i operacyjnym. Najczęściej dochodzi do niego wtedy, gdy przyczyna schorzenia nie zostaje wyeliminowana, np. powrót do tych samych powtarzanych czynności w pracy zawodowej czy utrzymujące się zaburzenia ogólnoustrojowe. Nieleczony zespół cieśni nadgarstka prowadzi nieodwołalnie do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu pośrodkowego, znacznej dysfunkcji ręki, a nawet trwałego inwalidztwa, czego konsekwencją jest ograniczenie lub nawet całkowite uniemożliwienie pracy zawodowej.
Profilaktyka
Ze względu na mnogość czynników, które mogą doprowadzić do rozwoju zespołu cieśni nadgarstka, również profilaktyka choroby musi zawierać wiele różnych aspektów zdrowotnych. W profilaktyce priorytetem jest leczenie chorób, które potencjalnie mogą przyczynić się do rozwoju schorzenia (cukrzycy, niedoczynności tarczycy, alkoholizmu, walka z otyłością). Istotne również jest monitorowanie stanu zdrowia osób narażonych na przeciążenia nadgarstków lub na drgania mechaniczne na stanowisku pracy. Pomocna może być zmiana lub modyfikacja codziennej aktywności , zarówno w domu, podczas pracy, jak i uprawiania hobby na mniej obciążającą nadgarstek oraz edukacja w zakresie ćwiczeń wzmacniających mięśnie palców ręki, nadgarstka, przedramienia i ramienia. Przed pracą zaleca się zrobić rozgrzewkę ramienia, ręki i palców, a w trakcie wykonywać częste przerwy na rozluźnienie i odpoczynek ręki.
Reklama
Podsumowanie
Zespół cieśni nadgarstka obejmuje grupę objawów chorobowych wywołanych przewlekłym uciskiem nerwu pośrodkowego w obrębie kanału nadgarstka. Do ucisku dochodzi w przypadku zwiększenia ciśnienia w kanale lub zmniejszenia jego objętości. Na przyczyny tego stanu składają się zarówno przeciążenia zawodowe, jak i czynniki metaboliczne, choroby ogólnoustrojowe oraz zmiany hormonalne. Zespół powoduje znaczne obniżenie jakości życia pacjentów. Najczęstszym objawem, na jaki uskarżają się chorzy jest ból nadgarstka oraz zaburzenia czucia, najczęściej mrowienie lub pieczenie w obrębie trzeciego, a także pierwszego i drugiego palca dłoni. Objawy często pojawiają się w nocy, co wybudza chorego ze snu i nasila dyskomfort. Rozpoznanie choroby potwierdzają charakterystyczne objawy, dodatnie wyniki testów czynnościowych oraz badanie przewodnictwa nerwowego w obrębie nerwu pośrodkowego (ENG). Po ustaleniu diagnozy wdraża się zwykle leczenie objawowe: unieruchomienie, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, iniekcje dostawowe sterydów oraz zabiegi fizjoterapeutyczne. W razie niepowodzenia leczenia zachowawczego konieczne jest operacyjne uwolnienie (dekompresja) nerwu pośrodkowego. Nieleczony zespół cieśni nadgarstka ma zwykle charakter postępujący, schorzenie ma też tendencje do nawrotów, również po leczeniu operacyjnym.
Autor: lek. Sylwia Płusa
