Kręcz szyi

Opis schorzenia

Kręcz szyi, czyli ogniskowa dystonia mięśni. Dystonia oznacza zaburzone napięcie pewnej grupy mięśni, w tym wypadku głównie karku i głowy. Na ogół główny mięsień odpowiadający za to schorzenie, to mięsień mostkowo- obojczykowo- sutkowy, który przyczepia się do przedniej rękojeści mostka, mostkowego końca obojczyka i kończy się na wyrostku sutkowym kości skroniowej. Dodatkowo procesem chorobowym objęte są mięśnie: płatowaty szyi, płatowaty głowy, półkolcowy głowy, półkolcowy szyi, czworoboczny i dźwigacz łopatki. Nieprawidłowe napięcie powoduje wymuszone ustawienie głowy w charakterystycznie skręconej pozycji, stąd nazwa choroby. W sytuacji kręczu lewostronnego szyja jest zgięta w lewą stronę, a głowa w prawo. Zauważyć można również uniesienie lewego barku. Gdy mamy do czynienia z kręczem prawostronnym, ustawienie ciała jest odwrotne.

Objawy

Dolegliwości towarzyszące kręczowi szyi nie zawsze są bolesne, jednak zaburzają one estetykę, głównie twarzy. Osoba cierpiąca na tę chorobę może zauważyć, że twarz po przykurczonej stronie staje się mniejsza, kąty uszu i oczu ulegają obniżeniu, oko zmienia swój kształt. Nos jest przesunięty w chorą stronę. Może dojść nawet do deformacji kości. Odkształca się czaszka oraz zgryz. Podwyższone napięcie mięśni nie jest stałe, często dochodzi do nagłego jego zwiększania, co sprawia, że pacjent ma uczucie wykręcania głowy, a nawet jej drżenie, niekiedy dochodzi też do drżenia rąk. Istotne zmiany pojawiają się również na odcinku szyjnym kręgosłupa, częsta jest skolioza, czyli boczne skrzywienie, z łukiem skierowanym w stronę zdrową. Zaniedbanie tego procesu, może doprowadzić do sukcesywnego jego pogłębiania i w efekcie do skrzywień i zwyrodnień na niższych odcinkach kręgosłupa.

Przyczyny

Przyczyny kręczu szyi są bardzo różne i tak naprawdę nie do końca jeszcze je poznano. Choroba może być wrodzona, lub też nabyta. Szacuje się, że schorzenie pojawia się w 3 na 10 000 przypadków, u kobiet i u mężczyzn. Obecne badania wskazują na podłoże genetyczne. Obecność genu DYT 7 ma sprzyjać występowaniu kręczu. Wrodzona dystonia mięśni szyi spowodowana jest najczęściej urazem okołoporodowym. Nieprawidłowe przechodzenie dziecka przez kanał rodny, lub złe ułożenie w łonie matki zaburzyło pracę mięśni. Zdarza się także, iż w wyniku anomalii w rozwoju płodu kręgi nie wykształcają się prawidłowo, wtedy mamy do czynienia z kręczem szyi pochodzenia kostnego. Jeżeli natomiast do schorzenia dochodzi nagle, przyczyn może być wiele. Często tego rodzaju dolegliwości są spowodowane przez stany zapalne. Zapalenie gardła, ropnie, zapalenie węzłów chłonnych, migdałków, a nawet gruźlica. Poza tym czynnikiem ryzyka są choroby reumatyczne, dyskopatie i uszkodzenia kręgów w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa, blizny na tkankach miękkich szyi, porażenia oraz niedowłady. Dodatkowo kręcz szyi może być spowodowany nieprawidłowym układaniem głowy, na przykład podczas snu, ale także charakterystycznym pochylaniem się w jedną stronę, gdy pacjent ma problem ze wzrokiem, czy słuchem. Mięśnie głowy i szyi są także bardzo wrażliwe na negatywne emocje, stres i zmęczenie, to na tym odcinku często odczuwamy bolesną sztywność. Efektem tego stanu rzeczy niejednokrotnie jest kręcz.

Diagnostyka

Diagnozę tego schorzenia potwierdzić może EMG, jest to badanie z zakresu elektrodiagnostyki. Za jego pomocą sprawdza się, czy badany mięsień pracuje prawidłowo, z właściwą siłą, oraz czy jest prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych z ośrodkowego układu nerwowego do mięśnia. W elektromiografi (EMG) wykorzystywana jest energia elektryczna. Badający wkłuwa elektrodę w badany mięsień i na ekranie monitora analizuje jego pracę. Czasami dodatkowo potrzebne jest wykorzystanie rentgena lub rezonansu magnetycznego.

Leczenie

Leczenie kręczu szyi najczęściej składa się z kilku ogniw. Farmakologia, fizjoterapia, niekiedy wchodzi w grę zabieg chirurgiczny. Leki najlepsze efekty przynoszą w pierwszym stadium choroby. Stosuje się toksynę botulinową typu A, to silna biologiczna trucizna, która poraża przewodnictwo nerwowo- mięśniowe. Pod wpływem tej substancji mocno napięty mięsień rozluźnia się, efekt jest utrzymany od 2 do 4 miesięcy. Poza tym do dyspozycji są leki antydopaminergiczne i antycholinergiczne, benzodwuazepiny, baklofen, klonazepam, alprazolam. Wszystkie te substancje mają silne działanie rozluźniające. Terapię należy zaczynać od niskich dawek, później stopniowo je zwiększać. We wszystkich przypadkach trzeba zwrócić uwagę na możliwe działania niepożądane, gdyż mogą być bardzo dokuczliwe, nawet zaburzenia pamięci, lub ogólne osłabienie organizmu. Niekiedy kręcz karku jest bardzo oporny na leczenie, wtedy stosuje się kombinację różnych leków.

Fizjoterapia

Dodatkowo bardzo ważnym elementem leczenia kręczu szyi jest rehabilitacja. Jej zdaniem to rozluźnienie i wydłużenie zaburzonego mięśnia, oraz nauka kontroli nad postawą ciała, przede wszystkim ułożeniem głowy przez pacjenta. Z fizjoterapeutycznych metod można stosować tutaj masaże rozluźniające. Polegają ona na delikatnym głaskaniu i rozcieraniu przykurczonych mięśni. Należy pamiętać, aby masaż dotyczył także zdrowej strony. Pomocne jest tu także uciskanie tzw. punktów spustowych i przyczepów chorych mięśni. Nieodłączny element terapii to ćwiczenia z wykwalifikowanym terapeutą. Kinezyterapia (leczenie ruchem) opiera się głównie na ruchach biernych i rozciąganiu przykurczonych mięśni. Redresję (rozciąganie) wykonuje się stopniowo i bardzo delikatnie, z dobrą stabilizacją barków. Jej brak może doprowadzić do uszkodzenia stawu barkowego lub obojczyka. Zabiegi fizykoterapeutyczne pomocne przy kręczu szyi to jonoforeza z lekami rozluźniającymi, naświetlanie lampą Solux albo Bioptron, laseroterapia. U dzieci stosowana jest specjalna metoda fizjoterapeutyczna- metoda Vojty. Często u osób z tym schorzeniem zalecane są kołnierze ortopedyczne zapewniające wymuszone ułożenie głowy w pozycji prawidłowej. Korzystając z tego typu rozwiązań należy pamiętać, że zbyt długie korzystanie z kołnierza prowadzi do „rozleniwienia mięśni”, gdyż sprzęt przejmuje ich rolę podtrzymywania czaszki i w efekcie mięśnie znacznie się osłabiają. Dodatkowo trzeba nauczyć chorego przyjmowania prawidłowej postawy, kontrolowanie jej i niedopuszczania do bezwiednego pochylania głowy w chorą stronę. Jeśli problem dotyczy dziecka to opiekunowie powinni zwracać uwagę na jego pozycję i przesuwać główkę w zdrową stronę.

Leczenie chirurgiczne

W sytuacji kiedy metody farmakologiczne i fizjoterapeutyczne zawodzą zostaje chirurgia i tutaj istnieje kilka metod mających na celu poprawić stan pacjentów z kręczem szyi. Najbardziej skuteczna jest metoda opisana na początku lat osiemdziesiątych przez Bartranda i Molina- Negro, tzw. selektywna denerwacja obwodowa. Polega ona na wybiórczym odnerwianiu mięśni zidentyfikowanych przez EMG. Inną metodą jest obustronna rhizotomia, czyli przecięcie odpowiednich korzeni nerwowych na odcinku szyjnym. Metody te dają efekt u około 60-70% chorych, jednak istnieje tutaj też ryzyko powikłań, takich jak ograniczenie ruchomości szyi i ramion, niedowłady, czy nawet zaburzenia połykania.

Rokowania

Rokowania u pacjentów z kręczem szyi są na ogół dobre. Często w ciągu 48 godzin stan się poprawia. Niestety są przypadki w których dolegliwość utrzymuje się znacznie dłużej, lub nawraca. Jednak prawidłowe systematyczne leczenie łagodzi objawy i może doprowadzić do całkowitego wyleczenia. Z reguły łatwiej leczyć niemowlęta, niż osoby dorosłe, jednak i tu mamy duże szanse na poprawę stanu zdrowia.

Podsumowanie

Reasumując kręcz szyi to schorzenie o wielu podłożach, może do niego dojść jeszcze w łonie matki. Wiele jest jednak przypadków, że dochodzi do zaburzenia pracy mięśni w dorosłym życiu. Prowadzi do niego choćby notoryczne przyjmowanie wymuszonych postaw, tak częste w dzisiejszym świecie. Warto zwrócić uwagę już na pierwsze objawy, wtedy znacznie rosną szanse wyleczenia tej nieprzyjemnej przypadłości. Pochylanie głowy w jedną stronę, pojawiająca się asymetria twarzy, ból i napięcie karku powinny być dla pacjenta niepokojące. Zaniedbanie kręczu skutkuje poważnymi problemami na całej długości kręgosłupa, dyskopatiami, drżeniem rąk, głowy, skoliozą. Podstawą leczenia jest nie tylko farmakologia i przyjmowanie silnych środków rozluźniających mięśnie, ale także rehabilitacja. To właśnie zabiegi prowadzone we właściwy sposób są w stanie uchronić chorego przed ryzykowną operacją. Kręcz szyi nie jest schorzeniem, którego należy się bać, jednak szybko i skutecznie działać. Kompleksowe leczenie daje spore szanse na wyzdrowienie.

Autor:
mgr fizjoterapii
Sylwia Godek