Uszkodzenie ciągłości skóry oraz tkanek położonych głębiej, czy to w wyniku urazu czy zabiegu chirurgicznego, wiąże się z powstaniem blizny. Nie ma szans na jej uniknięcie, ale w dużej mierze mamy wpływ na jej wygląd i co ważniejsze na prawidłowe gojenie.
Blizny są wynikiem fizjologicznego procesu gojenia się tkanek, który prowadzi do powstania nowej tkanki(tkanka łączna włóknista) w miejscu urazu. Wydawać by się mogło, że problem kończy się w momencie wytworzenia się blizny, gdyż tkanka jest już zrośnięta i „naprawiona”. Jednak niestety bardzo często dochodzi do zaburzeń w obrębie samej blizny jak i tkanek sąsiadujących, co zaburza funkcjonalność danego obszaru. Dlatego też warto pracować z bliznami, zarówno z tymi świeżymi jak i starszymi, gdyż znacząco można poprawić ich wygląd, elastyczność oraz ruchomość.
Blizna– jak właściwie wygląda?
Blizna jest nowo powstałą tkanką, w miejscu gdzie doszło do przerwania ciągłości. Jej rola polega na łączeniu ze sobą brzegów rany i uzupełnianiu ubytków. Jednak to co widoczne jest powierzchownie stanowi tylko niewielką część całości, gdyż blizna obejmuje również tkanki położone głębiej. I tu zaczyna się kłopot, ponieważ w procesie gojenia dochodzi do zrastania się tkanek na wszystkich poziomach. Problem polega również na tym, iż kolagen (główny budulec nowej tkanki) zapewniający wytrzymałość nowej tkance, układa się w sposób nieregularny, wchodząc pomiędzy inne struktury (mięśniowe, ścięgniste czy powięziowe).
Reklama
Fazy gojenia się blizny:
- Faza zapalna (48-72 godziny)
Jest to pierwsza faza, w której organizm wytwarza skrzep krwi stanowiący zabezpieczenie (naturalny opatrunek). W tym okresie uwalniane są również czynniki wzrostowe, które odpowiadają za stopniowe tworzenie nowej tkanki.
- Faza proliferacyjna (10-15 dni)
Faza, w czasie której dochodzi do wytwarzania kolagenu i powstawania nowych komórek. Jest to również czas, kiedy zabezpieczający ranę strup najczęściej samoistnie odpada.
- Faza dojrzewania (1 miesiąc – 2 lata)
Faza, podczas której dochodzi do zagęszczania włókien kolagenowych, które tworzą pewnego rodzaju rusztowanie dla blizny. Stopniowo dochodzi także do odprowadzania wody, a blizna pokrywa się nabłonkiem.
Jakie zaburzenia mogą powodować blizny?
Zewnętrzna warstwa blizny, którą widzimy, czyli tkanka bliznowata wydaje się niepozorną i przede wszystkim „niegroźną” strukturą. Niestety w większości urazów czy zabiegów dochodzi także do uszkodzenia tkanek wewnętrznych, w obrębie których blizna również się wytwarza.
Głównymi problemami nowo powstałej tkanki jest to, iż jej powstawanie jest chaotyczne, nieregularne i bardzo często dochodzi do wplatania innych struktur we włókna blizny. Wszystko to wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie obszaru urazowego. Wpływ na rodzaj zaburzeń oraz ich rozległość na pewno ma lokalizacja blizny oraz jej wielkość, a także jej procesy gojenia (przerośnięcie blizny, brak elastyczności)
Możliwe powikłania prowokowane przez blizny:
- przykurcze mięśniowe - ograniczenie ruchomości wynikające z zaburzenia przesuwalności tkanek względem siebie (zrosty pomiędzy tkankami na różnych poziomach)
- zaburzenie postawy ciała (np. blizna w obrębie kompleksu barkowego może prowokować wysunięcie barku do przodu)
- zaburzenia propriocepcji – blizny mogą fałszować obraz odbierany przez receptory czucia
- zaburzenie wzorców ruchowych
- dolegliwości bólowe o charakterze ostrego i rwącego bólu – wynikają z „wciągania” przez włókna kolagenowe tkanek mięśniowych i powięziowych
- przenoszenie nadmiernych obciążeń mechanicznych na inne obszary (np. kręgosłup), co objawia się dolegliwościami bólowymi
|
„Blizna jak zaszyta dziura w ubraniu” Zrozumienie jak blizna wpływa na ruchomość w danym obszarze, dobrze obrazuje przykład zaszycia dziury, kiedy mamy na sobie więcej niż jedną warstwę odzieży. Blizna oddziałuje w podobny sposób, jakbyśmy zszyli ze sobą co najmniej dwie warstwy ciuchów. Wówczas przy każdym ruchu pociągane są obie warstwy, co zaburza ich niezależność, a dodatkowo ruch ten jest utrudniony i ograniczony. |
Rozległa blizna w obrębie klatki piersiowej może powodować
następujące objawy:
- kifotyczną postawę ciała z protrakcją barków
- przykurcz mięśni piersiowych
- ograniczoną ruchomość klatki piersiowej
- dolegliwości bólowe w obrębie szyjnego i piersiowego kręgosłupa
- ograniczone możliwości wentylacje (brak możliwości wzięcia głębokiego oddechu, kłucie w klatce piersiowej)
Reklama
Kiedy można rozpocząć terapię blizn?
Terapię blizn należy rozpocząć jak najwcześniej, tzn. już od pierwszych dni od urazu lub zabiegu. Istotne jest przestrzeganie kilku zasad, zwłaszcza w przypadku świeżych blizn, aby nie zaburzyć procesów regeneracyjnych i nie wydłużyć czasu gojenia. Dlatego też w początkowym etapie, terapia obejmuje tkanki sąsiadujące z blizną, natomiast praca z samą blizną możliwa jest po wygojeniu się rany (3-4 tygodnie).
Główną techniką pracy z bliznami jest ich mobilizacja, ale równie istotne okazują się techniki dla tkanek miękkich (PIR – poizometryczna relaksacja mięśni, masaż głęboki, masaż funkcyjny), które wykonywane są w obrębie struktur powiązanych funkcjonalnie z obszarem blizny.
Mobilizacje blizny rozpocząć można nawet jeszcze przy założonych szwach. Oczywiście stan ten wymaga dużej ostrożności oraz pracy w kierunku gojącej się rany, co ma na celu zabezpieczenie przed rozejściem się tworzącej się blizny.
Z bliznami warto jednak także pracować w późniejszym czasie, nawet z bliznami starymi (kilkuletnie), które wykazują zmiany o charakterze przerostowym, o ograniczonej ruchomości czy o tendencji do wciągania (blizny wklęsłe).
Metody postępowania z bliznami
Wśród technik do pracy z bliznami zastosowanie mają:
- mobilizacje blizny
Rozpoczęcie mobilizacji blizny wymaga zbadania przesuwalności tkanek we wszystkich kierunkach i znalezienie restrykcji (ograniczeń). Mobilizacje wykonuje się początkowo bardziej powierzchownie, stopniowo zagłębiając się w kolejne warstwy. Wśród technik mobilizacyjnych wyróżnia się:
- mobilizacje góra – dół, bocznie – przyśrodkowo
- rolowanie wzdłuż i w poprzek blizny
- odciąganie tkanek powierzchownych od warstw wewnętrznych
- skręcanie/ przełamywanie blizny
- rozciąganie tkanek sąsiadujących z blizną – wzdłuż, w poprzek i skośnie
Korzyści płynące z mobilizacji blizny:
- lepsze zaopatrzenie w krew oraz substancje odżywcze (prawidłowe odżywienie tkanek wpływa na przyśpieszenie procesów gojenia oraz poprawę wyglądu blizny – bledszy odcień, tkanka mniej wyczuwalna – profilaktyka przerośnięć)
- poprawa elastyczności oraz przesuwalności względem innych tkanek
- brak zrostów pomiędzy tkankami położonymi powierzchownie i głęboko
- redukcja uczucia ciągnięcia oraz dolegliwości bólowych
- poizometryczna relaksacja mięśni
Poizometryczna relaksacja mięśni jest to technika charakteryzująca się działaniem poprawiającym elastyczność włókien mięśniowych oraz redukującym dolegliwości bólowe. Zastosowanie PIR jest uzasadnione, ponieważ blizna poprzez zrośnięcie z innymi tkankami potrafi przenosić napięcia na oddalone obszary, co objawiać się może nieprawidłowym ustawieniem i ograniczeniem ruchomości.
- masaż tkanek głębokich
Masaż tkanek głębokich jest metodą terapeutyczną, która skupia się na pracy na różnych warstwach (od powierzchownych do głębokich) w celu wyszukiwania nadmiernych napięć i restrykcji. Techniki wykorzystywane w tej formie terapii pozwalają na przywracanie prawidłowych ślizgów pomiędzy tkankami, a także przywracają prawidłową elastyczność włókien mięśniowych.
- masaż funkcyjny
Masaż funkcyjny stanowi połączenie biernego lub czynnego ruchu w stawie z jednoczesnym oddziaływaniem mechanicznym na tkanki poprzez ręce terapeuty. Wykonywany ruch jest przeciwny do tego jaki wykonuje mięsień, co wpływa korzystnie na odzyskiwanie prawidłowego zakresu ruchomości i elastyczności.
- Kinesiology Taping
Metoda Kinesiology Taping bazuje na procesach samoleczenia organizmu, a jej koncepcja opiera się na wykorzystaniu specjalnych taśm, o właściwościach zbliżonych do ludzkiej skóry. Aplikacje w przypadku terapii blizn klejone są najczęściej na całym przebiegu rany, z naciągiem 50-100%, co przynosi korzystne efekty w postaci: zwiększenia elastyczności i przesuwalności tkanek, spłycenia blizny, poprawy kolorytu oraz twardości.
Ważnym elementem jest także pielęgnacja blizny, która początkowo obejmuje zmiany opatrunków, a później dbanie o odpowiednie natłuszczanie i nawilżenie okolicy blizny. Zastosowanie mają głównie maści o neutralnym pH oraz maści silikonowe.
Reklama
Podsumowanie
Blizny, mimo iż traktowane tylko jako niechciana pamiątka po urazie czy zabiegu, potrafią być przyczyną różnych zaburzeń. Z punktu widzenia fizjoterapeuty, powierzchownie zmieniona tkanka widoczna gołym okiem, stanowi najmniejszy problem. Wiele niewidocznych dla oczu zmian zachodzi w obrębie głębszych warstw i to właśnie one są najczęściej odpowiedzialne za późniejsze powikłania. A wśród najczęstszych problemów z jakimi zmagają się pacjenci należy wymienić: przerost blizny, ograniczoną ruchomość samej blizny jak i sąsiadujących tkanek, zaburzoną postawę ciała, a także dolegliwości bólowe. Na szczęście z bliznami można, a nawet trzeba pracować. Zarówno z tymi świeżymi jak i kilkuletnimi. Fizjoterapia daje skuteczne narzędzia do terapii blizn w postaci mobilizacji ukierunkowanych bezpośrednio na bliznę jak i innych tkanek miękkich, a także rozluźniania nadmiernie napiętych mięśni czy aplikacji Kinesiology Taping.
Opracowała: Fizjoterapeuta - mgr Katarzyna Kumor
